De Havenloods bracht twee weken geleden groot nieuws. Er komt een nieuwe Vrije School in Rotterdam – in Delfshaven. Tegelijk werden op verschillende plaatsen in de stad informatieavonden aangekondigd inzake andere nieuwe Vrije Scholen in andere wijken. Een nieuwe lente, een nieuw geluid!. Overal in de stad opeens nieuwe interesse in het onderwijs volgens het mensbeeld van Rudolf Steiner en de antroposofie – een nieuw fenomeen!

Ik kreeg er een heel speciaal gevoel bij. Terwijl ik nadacht over dat gevoel, kwam ook het woord op waarmee ik het kan benoemen: trepidatio. Dat is Latijn, en betekent iets als aarzeling, onzekerheid. Het is afgeleid van trepidare, trippelen: met kleine, snelle pasjes een beetje zenuwachtig heen en weer drentelen.

Voor wie verder kijkt, ligt in trepidatio een geheim verscholen. De geschiedenis van de astronomie licht een tipje van de sluier op. In de astronomie heeft trepidatio een specifieke betekenis.

Die geschiedenis begint bijna 20 eeuwen geleden. Toen werd het zogenoemde lentepunt ontdekt: het feit dat omstreeks 20/21 maart de zon loodrecht boven de evenaar staat, zodat in dat etmaal dag en nacht precies even lang zijn. Die ontdekking ging niet zonder slag of stoot. De eerste waarnemingen leken erop te wijzen dat dit lentepunt geen vast moment aan de hemel was. De zon leek op die dag een beetje heen-en-weer te gaan, een trepidatio, een heen-en- weer-gaande beweging te vertonen.

Met wat wij nu van de astronomie weten, kunnen we ons haast niet voorstellen dat serieuze astronomen dat ooit gedacht kunnen hebben, maar het is echt zo. Achteraf kunnen wij deze vergissing duiden als een projectie van het algemene levensgevoel dat mensen vroeger hadden. Tot ongeveer 1600, het begin van de moderne tijd, voelde de mens het leven intenser dan wij nu doen. In dat algemene levensgevoel was de kosmos een levend organisme. Het leven van mens en dier, de natuur, alles, ook de kosmos, leefde en functioneerde ritmisch. Daardoor was voor de mens van vroeger zo’n trepiderend lentepunt heel aannemelijk. Nu weten we dat in werkelijkheid het lentepunt ieder jaar een beetje anders ligt. Dit jaar was het in onze contreien op 20 maart om 16.57 uur.

Antroposofen voelen zich wat dit algemene levensgevoel betreft verwant met de mensen van vroeger. Wij voelen ons nog steeds essentieel met de kosmos verbonden. Voor mij werkt het begrip trepidatio als een soort codenaam voor die verbondenheid. De mens is letterlijk, concreet, een deel van de kosmos. Hij draagt ook een miniatuurafbeelding van de wereld in zich. De mens is een microkosmos. Daardoor is hij in daadwerkelijke actieve wisselwerking met de kosmos.

Dit mensbeeld is het USP, het Unique Selling Point van de antroposofie, en die inspireert de Vrije School. Het leerplan van de Vrije School is gemaakt om in de leerling het benul van zijn deelzijn van de wereld tot ontwikkeling te brengen. Iets daarvan klinkt door in de woorden van Jaap Stronks, één van de initiatiefnemers van de school in Delfshaven, in het artikel in De Havenloods: ‘Zelf heb ik niet op de Vrije School gezeten, maar het concept spreekt me enorm aan. … De methode is gericht op ontplooiïng van kinderen.’

Vrije School

Het nieuws dat er een nieuwe Vrije School komt, stemt natuurlijk tot vreugde. In die vreugde ligt ook een uitdaging besloten. Vrije Scholen dragen soms de naam van Rudolf Steiner. In veel schoolgebouwen hangt ook een portret van hem. Een enkele keer vraag ik iemand die daar werkt wat hij of zij weet van Steiner en de antroposofie. Meestal krijg ik een vaag antwoord waarvan alleen de algemene strekking zeer duidelijk is: men weet er hoegenaamd niets van. Dat bezorgt mij dan een gevoel van trepidatio, aarzeling, onzekerheid. De doorgefourneerde antroposoof die ik ben wordt een beetje zenuwachtig en vindt dat hij daar iets aan moet doen. Dat ga ik dus ook doen – onder andere hier in De Ster. Behalve de nieuwe Vrije Scholen zullen twee andere thema’s me ook nog inspireren. In de Kunsthal komt in de herfst een grote manifestatie over het werk van Steiner. En wereldwijd zal de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog herdacht worden. Daarover heeft Steiner zeer veel meegedeeld dat nieuwe aandacht verdient. Wordt vervolgd.

Hugo Verbrugh


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.