Recent heeft mevrouw Heinecke van uw bestuur namens de fractie PvdA schriftelijke vragen gesteld over vissterfte. De vragen zijn gedateerd 8 augustus 2019. U bent hierover op dezelfde datum, eveneens per e-mail, geïnformeerd. Wij verzoeken u kennis te nemen van de antwoorden in de bijlage.

BIJLAGE Beantwoording vragen
Mevrouw Heinecke heeft namens de fractie PvdA het college van dijkgraaf en hoogheemraden op grond van artikel 37 van het reglement van orde voor de verenigde vergadering vragen gesteld. Hierna staan in cursief (niet geredigeerd) de inleiding en de vragen. Per vraag is het antwoord weergegeven.

Naar aanleiding van de massale vissterfte in de Kralingse Plas en de publiciteit hierover stel ik u de volgende vragen:
1. Als oorzaak is door een woordvoerster van het hoog heemraadschap de warmte genoemd. Hierdoor zou er een zuurstofgebrek zijn. Natuurlijk speelt de warmte een rol maar dit kan niet de enige oorzaak zijn. Wat is de volledige oorzaak van deze massale vissterfte in de Kralingse Plas? Welke omstandigheden spelen een rol?

Na een melding over naar lucht happende vissen in de Kralingse plas, op de avond van 5 augustus 2019, zijn onze medewerkers naar de Kralingse Plas gegaan. Op beelden van RTV Rijnmond zag men visbroed en dode vissen van circa tien centimeter lang. Op het moment dat onze medewerkers arriveerden, waren deze dode vissen al door aalscholvers, meeuwen en andere watervogels opgeruimd. De vissterfte was dus relatief beperkt van omvang.
De oorzaak van deze vissterfte was een zuurstoftekort in het water van de plas, met name ter hoogte van de jachthavens en nabij de sluis. Uit metingen in de avond van 5 augustus 2019 bleek dat aan de andere kant van de plas (ter hoogte van restaurant Minang Kabau) het zuurstofgehalte weliswaar iets hoger, maar nog altijd zeer laag was.

De volgende constateringen kunnen relevant zijn voor het ontstaan van het zuurstoftekort:

  • Hoge bedekkingen van waterplanten over grootste deel van de plas, begin juli.
  • Veel van de planten die in juli worden aangetroffen zijn kranswieren, die niet hoger worden dan circa 50 cm en daardoor afhankelijk zijn van helder water.
  • In de eerste helft van juli heeft de gemeente gedurende 2½ week waterplanten gemaaid en afgevoerd ten behoeve van de recreatievaart. Er is gemaaid op 2 meter diepte, maar altijd meer dan 60 cm boven de bodem. Het maaien wordt uitgevoerd volgens een maaiprotocol dat met HHSK is afgestemd.
  • Eind juli is het erg warm geweest.
  • Eind juli was er een periode van ongeveer 2 weken met blauwalgenbloei.
  • Tijdens de blauwalgenbloei was het water erg troebel.
  • Lage zuurstofconcentraties in de hele plas begin augustus.
  • Sterke afname van de pH begin augustus. Dit treedt normaal gesproken op in het najaar, als planten afsterven. De afname wordt veroorzaakt doordat er dan geen fotosynthese meer optreedt. Bij fotosynthese wordt zuurstof geproduceerd.
  • In de gedeelten van de plas die dieper zijn dan 2 meter zijn half augustus vrijwel geen waterplanten meer aanwezig.
  • De waterplanten die half augustus nog worden aangetroffen zijn in veel slechtere conditie, sterven af of zijn al dood.

Vermoedelijke oorzaak van de lage zuurstofconcentraties
In het begin van juli was er een grote hoeveelheid waterplanten aanwezig in de Kralingse Plas. Een groot deel van de waterplanten bestond uit de laag groeiende kranswieren. Kranswieren hebben helder water nodig hebben omdat ze anders niet voldoende licht krijgen. In de tweede helft van juli is er een behoorlijke blauwalgenbloei opgetreden. Hierdoor werd het water troebel en kon er nog maar weinig licht in het water doordringen. Waarschijnlijk is hierdoor een groot deel van de waterplanten afgestorven. Deze conclusie wordt bevestigd doordat vooral in de diepere gedeelten van de plas de waterplanten zijn verdwenen. Begin augustus was ook de blauwalgenbloei weer voorbij: de blauwalgen zijn dan waarschijnlijk ook afgestorven. De conclusie dat de waterplanten en algen zijn afgestorven wordt bevestigd door de sterke afname van de pH. Dode waterplanten en dode algen produceren geen zuurstof meer en bij het afbraakproces van dode planten en algen wordt juist zuurstof verbruikt. Bij hoge temperaturen verlopen afbraakprocessen sneller, het gevolg daarvan is dat ook het zuurstofverbruik hoger is.

Begin juli zijn de waterplanten gemaaid. Het maaien van de waterplanten heeft mogelijk een rol gespeeld bij het ontstaan van de blauwalgenbloei. Ook produceren gemaaide waterplanten minder zuurstof en zijn ze kwetsbaarder voor een tekort aan licht. Hoewel deze effecten van het maaien niet positief zijn voor de waterplanten, is het niet vast te stellen óf en in welke mate het maaien bijgedragen heeft aan het ontstaan van de lage zuurstofconcentraties. Het is goed mogelijk dat de zuurstofproblemen ook ontstaan zouden zijn als er niet was gemaaid.

Conclusie
De oorzaak van de lage zuurstofconcentraties in de Kralingse Plas ligt vermoedelijk in het in korte tijd afsterven van waterplanten, door lichtgebrek als gevolg van algenbloei, in een warme periode waardoor de afbraak van dode planten ook nog eens snel verloopt.

2. Het is overal in de regio ongeveer even warm. Waarom is er in de Kralingse Plas wel massale vissterfte en in andere plassen niet?
Zie hierboven voor de specifieke omstandigheden in de Kralingse Plas. Verder is de plas ecologisch nog niet in balans en daarom reageert deze plas niet hetzelfde op de omstandigheden als andere plassen in onze regio.

3. Houdt de massale vissterfte in de Kralingse Plas verband met de grootschalige schoonmaak van de Kralingse Plas samen met de gemeente Rotterdam enkele jaren geleden?
De maatregelen die in het kader van het Integrale Plan Kralingse Plas (2009-2011) zijn uitgevoerd hebben, zoals bekend, niet allemaal geleid tot het gewenste resultaat. Na het uitvoeren van aanvullend onderzoek (2013-2015) is het bestuur hiervan in 2016 op de hoogte gesteld (https://www.schielandendekrimpenerwaard.nl/werk-in-uitvoering/water-inde-gemeente/presentatie-kralingse-plas). Zie verder de antwoorden bij vraag 1 en 2.

4. Is de massale vissterfte een gevolg van het gebruik van waterstofperoxide ter bestrijding van blauwalg die na de grote schoonmaak was ontstaan? Zo ja, hoe werkt dit? Zo nee, hoe weet u dat? Kunt u dit motiveren?
De vissterfte op 5 augustus 2019 kan niet het gevolg zijn van het gebruik van peroxide in 2016, aangezien peroxide al na circa 48 uur afgebroken is.

5. Bent u van plan nader onderzoek te doen naar de oorzaken van de massale vissterfte in de Kralingse Plas? Bijvoorbeeld door monsters te nemen van water en vissen en deze te laten analyseren. Zo nee, waarom niet?
Naar aanleiding van de zuurstofloosheid van de plas is op 6 augustus 2019 een zuurstofmeting geïnstalleerd waarmee de ontwikkeling van het zuurstofgehalte continu in beeld wordt gebracht. Hiernaast zal er nog een veldinventarisatie van de ondergedoken waterplanten uitgevoerd worden zodat we de toestand van de vegetatie in beeld krijgen.
De eerste metingen wezen uit dat het zuurstofgehalte zich herstelde in het deel van de plas nabij de jachthavens en de sluis. Inmiddels bevinden de zuurstofconcentraties zich weer binnen de normale bandbreedte.

6. Wat kan er gedaan worden om vissen in de Kralingse Plas te laten overleven? Is het mogelijk om de vissen te vangen of te verplaatsen en wat zou het resultaat daarvan zijn?
De vissterfte waar we het over hebben, betreft waarschijnlijk een deel van de populatie. Niet alle delen van de plas waren in gelijke mate zuurstofarm, waardoor vissen in andere delen van de plas hebben kunnen overleven. Bovendien was de dip zeer tijdelijk. Zoals gezegd is het zuurstofgehalte momenteel weer normaal. Vanwege de omvang van de plas is het overigens überhaupt vrijwel onmogelijk hier alle vis te vangen en over te zetten in ander water.

7. Hoeveel meldingen of klachten zijn er bij HHSK binnengekomen naar aanleiding van de vissterfte? En welke reactie is daarop gegeven?
Er is één melding binnengekomen over vissterfte in de Kralingse Plas. Deze kwam binnen op 5 augustus 2019 om 19:25 uur. Dezelfde avond zijn onze medewerkers poolshoogte gaan nemen (zie het antwoord op vraag 1).

8. Wanneer gaat u — na al het onderzoek dat de afgelopen jaren verricht is maatregelen nemen om het water van de Kralingse Plas weet gezond te maken zodat vissen er in kunnen leven en mensen er in kunnen zwemmen?
Zoals bekend heeft het hoogheemraadschap met de gemeente Rotterdam een overeenkomst over het uitvoeren van herstelmaatregelen in de plas. Hierbij is afgesproken dat Rotterdam de trekker is van de voorbereiding en uitvoering van dit herstelplan en is een planning voor de uitvoering vastgelegd.

Zie ook: honderden-vissen-sterven-happend-naar-adem-in-hoekje-kralingse-plas

Kralingse Henriëtte Körner-De Monchy stuurde de Ster dit bericht:  Grootste natuurlijke binnenmeer van Vlaanderen leeggepompt: “Organisch materiaal op de bodem trekt alle zuurstof weg” –  vrtnws.be/p.XP7epZ6P0. Voorbeeld voor de Kralingse Plas.??!!!