De titel van dit stukje staat tussen aanhalingstekens. Daarvoor zijn meerdere redenen. De eerste kan ik het best quasi-mondeling uitleggen. Ik doe dat in een zevendelig vraag-antwoord-‘spelletje’:

  1. ‘Je kunt niet niet lezen wat hier staat.’
  2. Is dat niet een rare manier om te beginnen?
  3. Nee, want menige lezer van deze regels zal de vorige zin niet goed gelezen hebben.
  4. Om uit te leggen wat ik hiermee bedoel, herhaal ik die zin nog eens, nu met een typografische wijziging:
  5. ‘Je kunt niet NIET lezen wat hier staat.’
  6. Voelt u ‘m NU wel?
  7. Als dat niet het geval is, en u het toch wilt begrijpen, moet u me even mailen: hugo@verbrugh.nl

Wij, de lezers die het wel begrepen hebben en ik, gaan door met dit stukje. Een tweede reden voor de aanhalingstekens in de titel is dat het een variant is op de beroemde dichtregel van Guido Gezelle: “Mij spreekt de blomme een tale”. Dat vraagt een nadere uitleg. Die geef ik aan de hand van een Duits-Zwitsers boek uit 1958 dat ik omstreeks 1970 toevallig in handen kreeg, dat ik toen in een uur of wat helemaal gelezen heb en dat – ik overdrijf niet – mijn leven veranderd heeft.

Onlangs is daar een Nederlandse vertaling van verschenen, en die bracht opnieuw een en ander bij mij teweeg. Over dat laatste gaat dit stukje.

Het bedoelde boek is de roman Das Versprechen (‘De belofte’) van Friedrich Dürrenmatt. Op de achterflap staat deze tekst als korte karakteristiek: ‘ Commissaris Matthäi belooft de ouders van een op gruwelijke wijze vermoord meisje op zijn erewoord dat hij de dader zal vinden, terwijl hij weet dat hij de volgende dag naar Amman zal vertrekken voor zijn nieuwe baan. Collega’s pakken de verkeerde op, die na harde verhoren die nacht nog bekent en vervolgens zelfmoord pleegt. Het onderzoek wordt afgesloten. Vol schuldgevoel annuleert Matthäi zijn reis, en hij besteedt de rest van zijn leven aan het zoeken naar de werkelijke moordenaar. De manier waarop hij dat doet is zowel zeer dubieus als geniaal, en de apotheose is zo absurd dat geen romanschrijver die voor zijn rekening zou willen nemen.’

De Engelse tekst maakt wéér een ietwat ander verhaal van Das Versprechen. Deze vertaling is uitgegeven door The University of Chicago Press. De karakteristiek en aanbevelingen op de achterflap van deze vertaling doen wèl recht aan de betekenis van het boek.

Drie aanbevelingen spreken duidelijke taal: ‘Een verhaal over het onderzoek naar een kindermoordenaar door een getergde speurder, en een prachtige beschouwing over fictie en waarheid.’ VN Detective & Thrillergids 2018 ★★★★★; ‘Friedrich Dürrenmatt leverde met het nu pas voor het eerst vertaalde De belofte (1958) een boek af waarin zijn psychologisch doorzicht hoogtij viert en ook toeval een mondje meespreekt.’ De Morgen; ‘Ruimschoots voldoende om eventuele verveling op hoogwaardige wijze te verdrijven.’ Tzum – Johannes van der Sluis.

Deze stukjes tekst doen geen recht aan het boek. Daarover is veel te zeggen, en ik neem me voor dat binnenkort in De Ster te doen.  Vandaag wil ik alleen iets speciaals melden. Daartoe moet de lezer weten dat ik van huis uit tweetalig ben. Wij spraken thuis even veel Schwyzerdütsch als Nederlands en beide talen hebben bijna op voet van gelijkheid mijn identiteit meebepaald. En nu lees ik af en toe stukjes in ‘De Belofte’, en dan ‘zie’ ik door wat ik lees enerzijds in mijn verbeelding veel meer dan als ik in de Duitse tekst lees, krijg anderzijds het gevoel dat ik naar een spannend verhaal op de televisie (zonder geluid, met ondertiteling) zit te kijken. Dan pak ik weer even de Duitse tekst en krijg het gevoel dat ik daadwerkelijk erbij ben en letterlijk hoor wat allemaal gezegd wordt.

Wat ik hiermee bedoel, heb ik  – nog steeds allemaal voor mijn gevoel – voldoende duidelijk uitgelegd om dit stukje zó naar De Ster te sturen. De lezer die het niet kan vatten, melde [aanvoegende wijs] dit in de reacties.

PS: In drie eerdere stukjes, alle drie afgelopen juni, heb ik al op Guido Gezelle’s  ‘blomme-taal’ verder geborduurd:

desteronline.nl/je-kunt-niet-niet-lezen-wat-hier-staat

desteronline.nl/mij-spreken-de-kabouters-een-tale

desteronline.nl/mij-spreekt-baudet-een-tale

Hugo Verbrugh


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.