Marie-José Enders: ‘Dieren hebben geen oordeel en het contact is non-verbaal’

De laatste jaren is er een enorme toename van de inzet van dieren in de (geestelijke) gezondheidszorg. Van hulphonden tot boerderijdieren op een zorgboerderij en van bezoekdieren tot paarden als‘co-therapeut’. Wat kan interactie met dieren betekenen voor het sociale, lichamelijke en psychologische welzijn van mensen met een kwetsbaarheid?

Dat is een vraagstuk waar bijzonder hoogleraar aan de Open Universiteit van Heerlen Marie-José Enders (1945) zich al jaren over buigt. Zaterdag 24 augustus zal zij op het congres ‘Horses, Healthcare & Science Connected by Horsepower’, samen met internationale gastsprekers, ingaan op het belang en succes van interventies ondersteund door paarden binnen de gezondheidszorg. Het congres vindt plaats als randprogrammering van de Longines FEI Europese Kampioenschappen Springen, Dressuur en Para-Dressuur, van 19 t/m 25 augustus, in het Kralingse Bos.

Hoogleraarschap
De weg naar een hoogleraarschap is lang. Het begint vaak met een stip aan de horizon en mondt meestal via een promotie en een aantal (internationale) publicaties jaren later uit in een hoogleraarschap. Van een stip aan de horizon was bij Marie-José Enders niet echt sprake. “Na mijn MMS-examen ging ik bij mijn moeder in de leer om me te bekwamen in het huishouden. Pas toen ik veertig werd, ging ik Psychologie aan de Universiteit van Utrecht studeren. In de avonduren studeerde ik en overdag volgde ik colleges, werkte ik in de apotheek van de huisartsenparaktijk van mijn man en hield ik het huishouden draaiende.”

Het zaadje voor haar hoogleraarschap werd geplant in het asiel dat zij oprichtte in de periode dat ze haar studie begon. “Ik zag hoeveel verdriet mensen hadden als ze hun huisdier achter moesten laten in het asiel omdat ze bijvoorbeeld naar een verpleeghuis gingen verhuizen.” Een huisdier is volgens Marie-José Enders niet enkel gezelschap, maar een gezinslid waar men een innige band mee heeft. “Mensen kunnen je iets zeggen, maar iets anders denken en voelen. Dieren zijn ondubbelzinnig, hebben geen oordeel en het contact is non-verbaal. Dat maakt het contact met dieren zo speciaal.”

Promotieonderzoek
Marie-José Enders is gespecialiseerd in mens-dierrelaties en deed haar promotieonderzoek naar het effect van huisdieren op ouderen. Vele onderzoeken naar de effecten van de omgang met dieren op mensen met een kwetsbaarheid volgden. Marie-José Enders werd daarmee op haar achtenzestigste de eerste antrozoölogieprofessor (vakgebied dat kijkt naar interactie tussen mens en dier) van Europa. Zij richtte jaren eerder de Stichting AAIZOO (Animal Assisted Interventions in Zorg, Onderzoek en Onderwijs) op en werd voorzitter van de internationale organisatie IAHAIO (International Association of Human-Animal Interaction Organizations).

In Nederland staan interventies met dieren bij personen met een kwetsbaarheid zoals kinderen met autisme, demente ouderen of mensen met psychiatrische of psychische problemen nog in de kinderschoenen, omdat voldoende wetenschappelijk bewijs ontbreekt. “Het is belangrijk te achterhalen wat de werkende stoffen zijn voor de positieve effecten van dergelijke interventies. Want die positieve effecten zijn er wel degelijk. Maar zien dat iets werkt, is vaak niet genoeg voor erkenning door ministeries en zorgverzekeraars. Pas als er voldoende wetenschappelijk bewijs is, kunnen we deze therapievorm op den duur inbedden in de gezondheidszorg. Nu is de houding van zorgverzekeraars ten opzichte van interventies met dieren soms nog wat sceptisch.”

Foto: ter beschikking gesteld door Marie-José Enders.

Kwaliteitseisen
Alhoewel Marie-José Enders een groot voorstander is van het deskundig inzetten van dieren in de zorg, uit zij wel haar zorgen over de wildgroei aan coaches en praktijken die paarden inzetten als therapievorm. “We zijn momenteel hard bezig om bepaalde kwaliteitseisen en criteria op te stellen waaraan moet worden voldaan bij het deskundig inzetten van dieren in de zorg. Op die manier kan de kwaliteit gewaarborgd worden. Men moet niet alleen over professionele kennis en kunde van het eigen vakgebied met betrekking tot de cliënten beschikken, maar ook over kennis van paarden en hun gedrag en welzijn.” Als de kwaliteit gegarandeerd is, kunnen volgens Marie-José Enders interventies met paarden voor veel personen met een kwetsbaarheid uitkomst bieden. “Paarden hebben de bijzondere kwaliteit te spiegelen. Je gedrag, denken en gevoel zijn van invloed op het gedrag van het paard. Paarden reageren daar op en houden je zo een spiegel voor. Zij reageren erop met hun hele lichaam. Zo geven zij direct informatie over hoe je communiceert en contact maakt. Een prachtig hulpmiddel die verbale therapie of coaching kan ondersteunen en versterken.”

Het congres ‘Horses, Healthcare & Science Connected by Horsepower’ vindt plaats in The Boathouse Kralingen op zaterdag 24 augusts van 10.00 tot 15.30 uur met aansluitend een borrel. Meer informatie op rotterdam2019.com/side-events/congres

Joëlle Stapelkamp


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.