Vorige week woensdag – donderdag heeft zich in Nederland een nieuw type aardbeving voorgedaan. Het epicentrum lag in Den Haag. Gedurende ruim een etmaal was de beving voelbaar in twaalf achtereenvolgende schokken, van Overijssel tot Zuid-Holland. En dat gevoel deed zich heel concreet tot in letterlijk en figuurlijk alle uithoeken van het land in bijna ieder mens voor.
Even een leeswaarschuwing: ik schrijf, ‘spreek’ hier tussen aanhalingstekens omdat ik beeldentaal gebruik. De schokken deden zich niet voor in de fysieke aarde van de geologen en andere professionele aardkundigen, maar in het gemoed van alle boeren, burgers, buitenlui en andere mensen die aan de buis zaten (het nieuwe woord ‘(aard)beBing’ zou hier mooi toepasselijk zijn. Het kwam sur le champ = stante pede, ogenblikkelijk, als in een flits bij mij boven).
Ik weet, durf ik te zeggen, waar ik het over heb. Van 1944 tot iets over het midden van de vorige eeuw heb ik vaak enige weken of dagen doorgebracht op een boerderij, in Loenen aan de Vecht, om precies te zijn. Dat was altijd feest. Boer Willem had ongeveer twee dozijn koeien. Die kende hij allemaal bij hun naam. In de zomer kwamen ze twee maal per etmaal om een uur of vier uit zich zelf uit het grote weiland waar ze graasden naar een klein stuk wei naast het woonhuis. Daar molken de boer en zijn knecht die koeien handmatig. Soms mocht ik een beetje meedoen; ik herinner me vaag de unieke sensatie van die ultra-verse volle melk. Dan was er boerin Ariaantje die boter karnde en de kippen voerde (ik zie en hoor haar nog roepen ‘KIEP KIEP, kiepkiepkiepkiep’, en dan kwamen die kippen als trouwe huisdieren aangehipt. Het begrip ‘scharrelkip’ bestond niet; het kenmerk ‘vrij rondscharrelen’ was even essentieel een vast kenmerk van DE kip als, ik noem maar wat, te luisteren als iemand tot hem spreekt een vast kenmerk van DE mens is).
Voor zover ik dat durf te beoordelen, is van dit alles in Nederland weinig over. Kort na de uitslag van de verkiezingen zagen wij op de tv hoe iemand die als ‘boer’ werd voorgesteld, blij en trots de Nederlandse vlag omkeerde en weer rood-wit-blauw liet wapperen. Op de achtergrond was zijn bedrijf te zien. Dat leek in niets op een boerderij. Het was een complex immense gebouwen en loodsen zonder ramen zoals je op een industrieterrein verwacht.
Wij weten wat zich achter die muren afspeelt. Niet een paar dozijn, niet enkele tientallen, niet enkele honderden maar veel en veel meer koeien staan daar het hele jaar door 24/7 te staan waar ze staan. Aanvoer van voedsel, afvoer van uitscheidingsproducten zijn allemaal automatisch geregeld. Onzichtbaar op de verre achtergrond stuurt het Grootkapitaal via de voormalige Raiffeisenbank en de Boerenleenbank de business.
Illustratie: Friedrich Wilhelm Raiffeisen (plm.1870). Wikimedia Commons. Auteur onbekend
(Even wat achtergrondinformatie: Friedrich Wilhelm Raiffeisen, 1808-1888 was in het begin van zijn werkzame leven burgemeester van Flammersfeld [Rijnland-Palts Duitsland]. Daar kwam Raiffeisen op het idee van coöperatieve zelfhulp. Hij kwam hiertoe na het aanschouwen van de armoede onder de boerenbevolking, die vaak in de greep van woekeraars was. Om de nood van de arme boerenbevolking te lenigen, richtte hij onder meer een liefdadigheidsvereniging op. Gaandeweg kwam hij echter tot het besef dat voor duurzame verbeteringen zelfhulp meer zin had dan charitatieve ondersteuning. Daarom vormde hij in 1864 zijn liefdadigheidsvereniging om in een boerenleenbank. Deze Heddesdorfer Darlehnskassen-Verein verzamelde de spaargelden van de inwoners van het platteland om daaruit te voorzien in de behoefte aan krediet. Dit idee kreeg vervolgens in vele landen navolging. [uit Wikipedia]. De Boerenleenbank heeft een vergelijkbare geschiedenis).
Van dit alles is in Nederland, voor zover ik dat durf te beoordelen nog minder over dan van de boerderij (even terzijde: dit is de grote lijn. Die komt eerst, de nuance komt later. [Ter compensatie even een recent detail: Het aantal bedrijven met varkens daalde vorig jaar vergeleken met 2021 met 4 procent maar bijna voornamelijk doordat relatief kleine bedrijven de afgelopen jaren gestopt zijn met het houden van varkens. accountancyvanmorgen.nl/2023/03/17/nauwelijks-minder-melkkoeien-in-2022-wel-minder-varkens)
Kortom, wat dezer dagen in de media komt over ‘boer’ en aanverwante begrippen, is zuivere NEP: Nieuwe Economische Politiek, oftewel het politieke bedenksel van Lenin in 1924 om de vastgelopen economie van de nieuwe Sowjet Unie overeind te tillen. De gevolgen zijn bekend.
De kernboodschp van mijn stukje van deze week: het tromgeroffel van Caroline en haar talloze volgelingen op de eigen tors over de slag die zij de gevestigde orde zouden hebben toegebracht, is even grote NEP als het hierboven aangeduide gebruik van de taal. BBB heeft de gevestigde orde van Rutte en het Grootkapitaal niet een optater maar juist megasteun gegeven.
Zoals ik vorige week aankondigde heb ik op de Partij voor de Dieren gestemd. Hier komen nog een paar argumenten.
De PvdD groeit opnieuw door. Sinds de partij in 2006 met twee zetels de Tweede Kamer binnenkwam, ging er geen landelijke verkiezing verloren. Inmiddels telt de Tweede Kamerfractie zes leden, de Eerste Kamer drie senatoren, levert de partij een Europarlementariër, twintig Statenleden en 63 gemeenteraadsleden. Alleen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 leverde de partij enkele zetels in: een zetel in Buren, een zetel in Heerlen en een zetel in Pijnacker-Nootdorp.
Hoewel de kopstukken geen graag geziene gasten aan de talkshowtafels zijn en ook dit jaar geen prominente rol in de tv-debatten speelden, zet de groei van PvdD zich geruisloos maar gestaag door met een consistent geluid: er moet een einde komen aan de bio-industrie die enerzijds dieren ophokt, maar ook zorgt voor stankoverlast en gezondheidsproblemen voor de mens. ‘De manier waarop we als mens omgaan met de natuur moet drastisch op de schop om natuurrampen, onder meer als gevolg van klimaatverandering, te voorkomen’, aldus de kern van de boodschap. Het kan enigszins bombastisch overkomen, maar het zal niet de eerste keer zijn dat de partij een horrorscenario goed voorspelt. Ouwehand waarschuwde al ver voor de coronapandemie voor het gevaar van zoönosen: dodelijke infectievirussen die van dier op mens kunnen overspringen, het gevolg van het houden van grote aantallen dieren en te nauwe contacten met de beesten.
In de ogen van de PvdD zit er dan ook niets anders op dan het drastisch inkrimpen van de veestapel: vanwege het zoönosegevaar en natuurlijk de stikstofuitstoot die verantwoordelijk is voor de natuurschade. Dat grote winnaar BBB een monsterscore neerzet, is volgens Esther Ouwehand verklaarbaar. ‘Aan de vooravond van grote veranderingen groeit ook het verzet van de gevestigde belangen’, aldus Ouwehand. ‘Maar de natuur trekt zich niets aan van verkiezingen.’
Ouwehand verwijst naar Noord-Brabant, waar de juridische werkelijkheid onontkoombaar is: de provincie verstrekt geen enkele vergunning meer voor projecten die tot extra stikstofuitstoot leiden in beschermde natuurgebieden. De bouw van duizend woningen ligt stil omdat twee vergunningen niet verstrekt kunnen worden. ‘Welk college daar ook zit, het heeft te maken met de juridische realiteit’, aldus Ouwehand woensdagavond.
Of PvdD een rol voor zichzelf ziet weggelegd in de provinciebesturen is nog maar de vraag. De partij positioneert zich als activistische en idealistische stem in de politieke arena die liever de toon zet dan meegaat in compromissen. In 2015 riep toenmalig partijleider Marianne Thieme samen met Jesse Klaver (GroenLinks) het kabinet op met een klimaatwet te komen. Klaver schreef de wet uiteindelijk met Diederik Samsom (PvdA) en PvdD stemde tegen: de klimaatwet ging niet ver genoeg.
Esther Ouwehand liet onlangs in een interview met de Volkskrant weten alleen in een provinciebestuur te stappen ‘als anderen onze fundamentele keuzes aandurven’. ‘We doen geen concessies aan onze groene idealen.’
Kijk, dat bedoel ik. Lees verder zelf maar na zuidholland.partijvoordedieren.nl
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
NRC, 28 maart:
‘Lang niet iedereen wil Caroline van der Plas feliciteren. In een kleine vergaderzaal zitten zes Tweede Kamerleden op een rij, vorige week woensdag: Jaco Geurts (CDA), Caroline van der Plas (BBB), Thom van Campen (VVD), Leonie Vestering (Partij voor de Dieren), Derk Boswijk (CDA) en Tjeerd de Groot (D66). Ze gaan het hebben over de debatten die ze willen aanvragen, over vragen die ze hebben aan het kabinet over landbouw en natuur. Geurts, die de voorzitter is, geeft het woord aan Van der Plas. „Ik wil van de gelegenheid gebruikmaken”, zegt zij, „om de Partij voor de Dieren te feliciteren met hun winst in de provincies en de Eerste Kamer.” Ze buigt zich voorover om LEONIE VESTERING AAN TE KIJKEN, MAAR DIE KIJKT WEG.
Als Van der Plas is uitgepraat, zegt Geurts: „Mevrouw Vestering, wilt u reageren…” NEE, ZEGT ZE. HAAR MICROFOON STAAT UIT. „… OP DE FELICITATIES?”, ZEGT GEURTS. „DANK U WEL”, ZEGT VESTERING. ZE KIJKT VAN DER PLAS NOG STEEDS NIET AAN. DE ANDERE KAMERLEDEN LACHEN EN ROEPEN: „ÒH, ÓÓÓH…” VAN DER PLAS GLIMLACHT.
Het is haar tweede dag in het Tweede Kamergebouw sinds de verkiezingsoverwinning van BBB. In de hal, op dinsdag, had VVD’er Van Campen geroepen: „Kom hier, meid.” Ze hadden elkaar omhelsd. SGP’er Kees van der Staaij had haar ook omhelsd. Ze kreeg appjes van ministers en Kamerleden, óók van de Partij voor de Dieren. Maar niet van Vestering. JA21, de SP en ex-50Plusser Liane den Haan stuurden bloemen. Een CDA’er uit het kabinet kwam tegen Van der Plas zeggen hoe gezellig het altijd leek te zijn bij BBB op de vijfde verdieping, en hoe anders het was verderop in de gang, bij zijn eigen partij.
„IK DACHT WEL DAT ER GEDOE VAN ZOU KOMEN”, ZEGT LEONIE VESTERING WOENSDAGMIDDAG, ALS IK LANGSKOM IN HAAR WERKKAMER. ZE ZUCHT. „ZO VOED IK MIJN KINDEREN NATUURLIJK NIET OP.” ZE ZEGT OOK DAT ZE VAN DER PLAS ALTIJD GROET IN DE GANG, KOFFIE VOOR HAAR INSCHENKT ALS ZE IN DEBATTEN BIJ ELKAAR ZITTEN. „MAAR WE DOEN HIER NIET AAN SPORT, IK ZIT HIER OM TE STRIJDEN TEGEN ALLES WAAR ZÍJ VOOR STAAT IN DE VEEHOUDERIJ.” ZE ZEGT OOK: „IEDEREEN WIL TOCH ZO GRAAG OPRECHTE POLITICI? IK VIND DAT JE IEMAND MOET FELICITEREN ALS HET UIT JE HART KOMT EN MIJN HART DENKT: ARME DIEREN.”
Vanaf de publieke tribune had ik de dag ervoor gezien hoe Kamerleden zich om Van der Plas verdrongen en ik dacht: wie van hen wensen haar diep van binnen een flinke afgang toe? Van Kamerleden had ik al gehoord dat het kabinet nog maar niet moest vallen, dan hadden de BBB’ers meer tijd om fouten te maken. Maar willen kiezers politici die elkaar alleen feliciteren als ze elkaar een overwinning echt gunnen?
In de rokershoek, bij de uitgang, zeg ik woensdagavond tegen Van der Plas wat Leonie Vestering zei over haar „hart” en de „arme dieren”. Ze knikt. „Dat snap ik. Daar heb ik respect voor.”
Petra de Koning (p.dekoning@nrc.nl; @pdekoning) schrijft elke dinsdag op deze plek een column.