Organisator van o.m. kunstexposities en ex-voorzitter van Kunstroute Kralingen-Crooswijk Arjen Baas nam het woord tijdens het afscheid van Galerie Kralingen, afgelopen zondag 26 maart. Op die dag kwam er ook een einde aan de allerlaatste expositie, ‘De weg na Kralingen’ van de in 2018 overleden kunstenares Eva Maria Eras-Vonolfen. Zie ook: www.galeriekralingen.nl
Verbeelding in Transities
De Gashouderstraat, hier in Rotterdam Kralingen, loopt van de Taborstraat naar het Noordeinde. Althans dat lijkt zo, want de straat ontspringt al aan de Willem Ruyslaan. Daar ligt een straatje van niet meer dan 100 meter, dan stopt het. Via een fietspad langs een politiebureau kom je dan opnieuw in de Gashouderstraat, waar de buurt écht begint.
Een straatje van niets, dat eerste stukje. Er staat een school. Aan het eind sta je voor een hek van het binnenterrein van het genoemde politiebureau.
Recht tegenover die school staat een betonnen geraamte, een karkas. In deze tijd van het jaar biedt het een treurige aanblik. Er staat een gegalvaniseerd hek omheen. De wind heeft vrij spel door de het geraamte waarin de vroegere ruimtes nog goed zichtbaar zijn.
De aanhoudende herfst- en voorjaarregen heeft de kelderruimtes gevuld met water.
Aan begroeiing, hier en daar, is te zien dat het gebouw langzaam ten prooi valt aan verder verval. “Adem van de tijd”, om met Jan Wagner (Plaatselijke kunstenaar. Red.) te spreken. We staan hier voor de restanten van de oude Galerie Kralingen.
In 1993 streken Georges Knap en Micheline Nijsten daar neer. Georges had een handel in medische apparatuur. Daar was dat gebouw prima geschikt voor. Bovendien bood het gebouw ruimte aan de vele relikwieën van ‘Kralingen 70’, het popfestival waarmee Rotterdam geschiedenis schreef. Georges bewaart die met veel zorg en trots, zijnde één van de grootste wapenfeiten van zijn nog altijd actieve leven. Waar de kleine man groot mee geworden is.
Door een toeval kwamen ze in de kunst terecht. De vader van een zwager overleed, een kunstenaar. Op stel en sprong moest er een groot atelier leeggehaald worden. Waar moest dat allemaal naartoe? Het pas verworven pand aan de Gashouderstraat bood uitkomst.
De eerste expositie werd een feit. Er zouden er vele volgen.
De oude Galerie Kralingen werd ook de bakermat van de lokale kunstroute. Een kunstevenement dat gedurende vele jaren werd georganiseerd voor Kralingen én Crooswijk. Met Willem van Hest als boegbeeld en Georges en Micheline als gastheer en gastvrouw voor de openingen, de kick-offs.
Veel bekende namen stonden er op het podium: de burgermeesters Opstelten en Aboutaleb, Boymans‘s directeur Sjarel Ex, Rotterdams bekendste (import) kunstenaar Joep van Lieshout en internationaal vermaard architect Francien Houben. Om er een aantal te noemen.
Het waren gouden jaren voor de kunst en cultuur in Kralingen. Met galerie Maas op de Oudedijk, Galerie Inside Out op de Voorschoterlaan, galerie Deelen Art op de Admiraliteitskade, Bob Smit Gallery op de Slaak en zo nog een aantal. Stuk voor stuk bijzondere ontmoetingsplekken.
Ook in Crooswijk gebeurden mooie dingen. Voor een expositie in de Witte Slagerij aan de Rakstraat hield ik eens een openingspraatje waarbij ik die omgeving ‘Klein Berlijn’ noemde. Daarmee verwijzend naar allerlei pop-up initiatieven die er in de omliggende straatjes plaatsvonden.
Het is allemaal verdwenen. Kralingen heeft geen galeries meer, behoudens een enkele pop-up plek en in Crooswijk is het niet veel anders.
Niet ver van de oude Galerie Kralingen staat het gebouw Pro Rege, ‘In dienst van de Koning’, vertaald uit het Latijn (met een hoofdletter). In 1924 gesticht door de Gereformeerde kerk.
Ontworpen door Willem Kromhout, die ook het Heinekengebouw in Crooswijk ontwierp en het Diepeveenpand in Delfshaven.
Decennia lang vonden er kerkelijke activiteiten plaats: kerkdiensten, catechisaties, zondagschool, kerkeraadsvergaderingen, jongerensociëteit. Maar ook lezingen, exposities, klassieke concerten, koorrepetities en kooruitvoeringen.
Noodgedwongen ging dat gebouw vorig jaar in de verkoop. Over enkele maanden stoppen ook daar alle activiteiten en wordt het gebouw getransformeerd tot seniorenwoningen. Stichting MuziKC, die daar maandelijks klassieke concerten organiseert, van hoog niveau, is op zoek naar een andere concertzaal.
Terug naar het karkas in de Gashouderstraat. Onbedoeld symbool van het kunst- en cultuurklimaat in dit gebied. In 2018 vierden Georges en Micheline het 25-jarig jubileum van galerie Kralingen. Niet veel later kwam de mededeling dat er werd gesproken over verkoop. “An offer you can’t refuse”, noemde Georges, wat ongemakkelijk, het bod dat de projectontwikkelaar uiteindelijk had gedaan …
Nog één keer kwam de kunstscene rond deze karakteristieke plek bij elkaar, voor het afscheid. Daarna ging de deur voorgoed dicht en kwamen de slopers …
Ondertussen staat het gebouw als meer dan twee jaar als een rotte kies in een dynamische omgeving.
Via Georges zocht ik contact met de projectontwikkelaar, omdat ik toch wel eens wilde weten wat er aan de hand is.
In een allerhartelijks telefoongesprek werd mij verteld dat er bezwaar was gemaakt tegen de voorgenomen bestemming. Dat bezwaar is ongegrond verklaard, waarna de bezwaarmaker de gang naar de rechter heeft ingezet. Nou, dan weet je het wel.
“Maar wat voor vreselijks zijn jullie daar dan van plan?”, was mijn vraag. “Dertien appartementen, elk 70m2, met twee slaapkamers. Voor gezinnen en alleenstaanden”.
“Studenten zeker?”. “Geen studenten!”. “En onderin, op de oude plek van de bar, daghoreca. Vroeger mét en straks zonder alcohol”. Dat klinkt goed, zou je denken.
Doorvragend naar de motieven van de bezwaarmaker wilde hij daar niets over kwijt. “Dat is niet verstandig”.
“Ik heb nog wel een ander leuk wetenswaardigheidje voor je”, ging hij verder. ”Op die plek zat vroeger de ‘Christelijke jonge mensen vereniging Onesimus’. Ik heb hier een notariële acte waarin staat dat het eigendom van de grond verkregen is op basis van artikel 34 der wet op de materiële oorlogsschade”.
Enkele ogenblikken later had ik die acte in mijn mailbox, ter bevestiging dat het echt zo is.
Ik moest constateren dat Georges, met Joodse wortels, zijn kunstimperium heeft gebouwd op Gereformeerde fundamenten …
Op internet vond ik foto’s van de openingsbijeenkomst van jongerensociëteit ‘De Speelman’ in dat gebouw van de Christelijke Jonge Mannen Vereniging Onesimus. Locatie Gashouderstraat, datum 5 september 1968, fotograaf Ary Groeneveld.
Te vinden in het Stadsarchief. Voor geïnteresseerden, de opening werd verricht door J. Burggraaf, voorzitter van de commissie van beheer.
Wat deze voorzieningen met elkaar gemeen hebben is de sociale functie: elkaar ontmoeten, zien en gezien worden. Met het ‘grotere’, het ‘hogere’ als aanleiding: de kunst, in schoonheid en zeggingskracht. En het transcendente, dat wat inspireert, ons boven het alledaagse uit tilt.
Hoe mooi zou het zijn om zo’n plek in Kralingen terug te krijgen, dat opnieuw uit te vinden. In deze stad zijn daarvan voorbeelden te over: de vele buurthuiskamers in Delfshaven, de klassieke concerten in Hillegersberg, de Leeszaal in het Oude Westen … Plekken van ontmoeting en inspiratie. Ik zie een nieuwe toekomst.
En Georges?
Monique (mijn partner) stuurde mij afgelopen week een foto van een tent, in de vorm van een grote druppel, drijvend in een vijver ergens in de Sluisbuurt in Amsterdam. Het is een initiatief van de kunstenaar Rob Voerman. Het project maakt deel uit van het kunstexperiment ‘Verbeelding in Transities’ en gaat over placemaking en kunst. In die druppel kan gewoond worden. “Of dat niet iets voor Georges is, zo’n druppel?”
Ik zie het voor me, in de Kralingseplas, naast restaurant ‘De Tuin’, met de opening naar het veld waar het in 1970 allemaal gebeurde. In die druppel bevinden zich de relikwieën van Kralingen ‘70. Dagelijks te bezichtigen, in beeld en geluid. Met de verhalen erbij, verteld door degene die erbij was en het allemaal mee mogelijk maakte. Als een ode aan het verleden én als bewijs dat dromen écht realiteit kunnen worden.
Ik wens u allen een mooie toekomst!
Arjen Baas
26 maart 2023
Foto’s
Arjen Baas (geruit colbert, achter spreekgestoelte), George Eras (met tablet), weduwenaar van Eva Maria Eras-Vonolfen, vertelde over de passie van zijn overleden vrouw voor de natuur en dat zij in haar jonge jaren contact had met Carl Jung. Haar werk werd diverse keren tentoongesteld in Galerie Kralingen.
Jan de Grauw interviewde Georges en Micheline. Dat zij zomaar een galerie begonnen? Micheline: “We vonden het leuk”. Het was wel veel werk, want op het laatst werden er zo’n 700 uitnodigingen verstuurd, per post. Rolverdeling? Georges de publiciteit en Micheline de bar. Gedurende 27 jaren galerie exposeerden meer dan 100 kunstenaars. Ook afkomstig uit het buitenland, zoals Dali (!), al weer jaren geleden. In Galerie Kralingen waren toen grafiek en beeldhouwwerken van de beroemde surrealist te zien. In dezelfde periode was er een grote Dali tentoonsteeling in Boijmans Van Beuningen. Georges haalde de kunstwerken zelf op, uit Brussel. De verzekerongspremies waren niet mals. Of ze wel ‘een hekel kregen aan exposerende kunstenaars? Micheline: “Geen hekel, wel blij als ze weer weggingen”. De tentoonstelling van Truus Menger maakte veel indruk op Micheline. Truus Menger maakte De Steen van de Miljoenen Tranen, oorlogsmonument burgerslachtoffers, aan de Oudedijk in Kralingen.
In Galerie Kralingen gebeurde veel meer. Koorrepetities, politieke vergaderingen, verkiezingsuitslagen. Ook werden reizen naar de Biënnale van Venetië georganiseerd, 20 jaar lang. Het werd op den duur een cultureel centrum. Micheline: “Het ging vanzelf”. En nu? De naam Galerie Kralingen zal blijven bestaan. Georges wil misschien meedoen aan kunstbeurzen. Hij kan het dus niet laten maar weet zich gesteund door zijn partner Micheline.
Ad Vermeer, partner van Jan de Grauw, kan alles met een gitaar (hij repareert ze ook). Hij maakte het (zoveelste) Rotterdamlied, op de melodie van ‘Borderline’ van Ry Cooder. Alle aanwezigen kregen het refrein in de handen gedrukt en dienden mee te zingen. En zo geschiedde.
Bert Westra (rood, geruit overhemd) was heel lang geleden de ‘oude baas’ bij Stokvis van Geoges Knap en zat in de deelgemeenteraad van Kralingen-Crooswijk, Theo Goud (alpino, grijze sjaal) is ex-internist van het teloorgegane Havenziekenhuis en Roely Smelt (paarse trui) bracht.
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
Trackbacks/Pingbacks