Psychologie is tegenwoordig vooral een experimentele wetenschap. Daarom begin ik dit stukje met een speels quasi-experiment. Ik nodig u uit om aan iemand te vragen ‘Kun je mij uitleggen wat een wenteltrap is?’ Mijn hypothese inzake het resultaat is dat de ander met zijn hand een kurkentrekkerachtig gebaar zal maken.

Wat die ander dan met zijn hand doet, heet met een filosofische vakterm deixis. Het woord is afgeleid van het Griekse deiknumi, dat ‘tonen, aanwijzen, aanduiden’ betekent.

Deixis is een belangrijk begrip in de psychologie en in de filosofie. Aanstaande vrijdag vindt in de EUR een promotie plaats over één aspect van deixis. De tekst op het plaatje bij dit stukje duidt aan (!) waar het over gaat. De eerste twee stellingen bij het proefschrift vatten in vier dozijn woorden inhoud en strekking samen: ‘1. Het selectief aanwijzen van plaatjes op verschillende locaties verbetert het geheugen van jongeren en ouderen meer dan alleen kijken naar die plaatjes. 2. Ouderen presteren net zo goed als jongeren op een werkgeheugentaak als ze van tevoren weten waar ze op moeten letten en dat aanwijzen.’ Het proefschrift beschrijft het werk met proefpersonen op grond waarvan de juistheid van deze stellingen is aangetoond.

Het is onversneden regulier rechttoe rechtaan wetenschappelijk werk. De twee volgende stellingen zijn even rechttoe rechtaan maar revolutionair en actueel filosofisch brisant. ‘6. Het lichaam kan worden beschouwd als een verlengstuk van het brein: ons denken bepaalt ons doen en ons doen bepaalt ons denken. 7. Gebaren zijn de basis van taal.’

Hier spreekt ‘Cognitie.21’! Dat is nieuw! Dat vraagt uitleg.

‘Cognitie’ is een nieuw woord. Het werd medio de tweede helft van de vorige eeuw ingevoerd in het onderzoek naar kunstmatige intelligentie. Voor dat onderzoek was een naam nodig voor die in één woord alles zou omvatten wat aangeduid wordt als kennis, begrip, intelligentie, etc. Dat werd dus cognitie. Dat is nu in veel ruimere zin een van de centrale thema’s in de psychologie en de neurowetenschappen.

‘Cognitie-punt-eenentwintig’ is de naam voor het nieuwe programma waarin psychologie en filosofie, wetenschappelijk onderzoek en onderwijs, quasimystiek-abstracte theorie en platte alledaags-concrete werkelijkheid en, vooral, software en hardware geïntegreerd zijn.

Het plaatje geeft daar een indringend beeld van. Dat roept natuurlijk indringend de vraag op ‘wat zegt dit beeld precies?’ Voor het antwoord op die vraag heb je woorden nodig – en dan begint het kim ouwehandzuiver filosofische probleem. Ik kan alleen in woorden uitleggen wat dit beeld mij zegt. En voor mij vertelt het langs twee lijnen wat ‘Cognitie.21’ is.

De ene lijn is alleen zichtbaar voor wie al weet wat hij kan zien. Dat zijn de verticale blauwige lijntjes met enkele rondjes die aan de rechter kant relatief goed te zien zijn, en naar links toe steeds vager worden. Dat is een beeld voor de zenuwdraden. Die lopen door het hete lichaam, en vooral in het brein vertakken ze zich alsmaar in steeds kleinere vezeltjes tot ze eerst bijna en dan helemaal niet meer bestaan en dan …, en nu komt het, opnieuw ontstaan. Doordat wij denken (abstract) construeren wij (concreet) ons zenuwstelsel: stelling 6!

‘Cognitie.21’ is een variant van de nieuwe namen die computers en hun programma’s krijgen. Zo is ‘Windows.10’ de naam voor een systeem van intiem met elkaar samenhangende hardware en software. De ‘21’ in Cognitie.21’ staat voor de 21e eeuw. Het is de nieuwste versie van de mens als zelfdenkend systeem

Volgende week schrijf ik hier over stelling 7.

Hugo Verbrugh


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Dit veld is vereist.
Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.