Kralinger Robert Ligthelm schreef boek over Kralingse buitenplaatsen

Robert Ligthelm, internist in ruste, woont al jaren in Kralingen. Hij is bestuurslid van de stichting Vrienden van de Hollandse en Zeeuwse Kastelen en Buitenplaatsen, VKHZ, (www.kastelenhollandzeeland.nl) en schrijft columns in het informatieblad van de stichting. Nadat hij in die columns een aantal Kralingse buitenplaatsen had belicht, zei mederedacteur Taco Hermans: “Ik begin een boek te ruiken.” Robert Ligthelm nam de handschoen op. In de zomer van 2019 zette hij zich aan aan de klus die vele verrassingen opleverde. Zijn boek ‘De Kralingse Buitenplaatsen van de 16e tot de 21e eeuw  –  Een vergeten Arcadië’ zal vanaf donderdag 12 november te koop zijn.

Hoe raakt een internist geïnteresseerd in buitenplaatsen? Hij verklaart dat aldus: zijn moeder groeide op in Noord-Engeland. Daar ligt de historische stad York. Nog maar vijf jaar oud, logeerde Robert daar al bij zijn grootouders. De middeleeuwse stadsmuren maakten diepe indruk op hem. En toen hij een jaar of zes, zeven was en herstellende van geelzucht mocht hij desondanks mee met zijn vader, op zakenreis, in de auto, naar Salzburg. Hij zag daar in Oostenrijk, hoog boven de stad de ‘Festung Hohensalzburg’. Van oude stadsmuren en kastelen is de stap naar buitenplaatsen niet zo groot en al helemaal niet in Kralingen waar de eerste buitenplaatsen verrezen op de plek waar voorheen het Slot Honingen (nl.wikipedia.org/wiki/Slot_Honingen) zich bevond, het tegenwoordige Park Honingen.

Havenziekenhuis
Robert Ligthelm  was van 1978 tot 2006 werkzaam als diabetoloog in het toenmalige Havenziekenhuis. Ook hield hij zich daar bezig met reizigersgeneeskunde. Hij vertrok nadat het Havenziekenhuis en het EMC waren gefuseerd. “Toen was ik 60. Fusie? De sultan trouwde zijn veertiende vrouw.” Vervolgens reisde hij de hele wereld over, jarenlang, als moderator voor de congressen van de Internationale Diabetes Federatie (www.idf.org), die werden gefinancierd door de (Deense) farmaceut Novo Nordisk. Ook gaf hij nascholingscursussen voor SCEM (www.scem.nl). Pas op zijn 72ste was het gedaan met zijn bezigheden in de medische wereld. Robert Ligthelm is net 74 jaar geworden.

BKO
Daartoe aangezet door specialist Nederlands Cultureel Erfgoed, ‘kastelenman’ Taco Hermans begon Robert Lighelm in de zomer van 2019 dus aan zijn boek. Schrijven was hem niet vreemd. Hij had de nodige ervaring opgedaan met medische artikelen en later de columns voor de VKHZ maar hoe pak je het aan als je een boek wilt schrijven en laten drukken? Waar en hoe begin je?

Robert is lid van de Bewonersvereniging Kralingen Oost, BKO, en hij wendde zich tot (overbuurman) en voorzitter Gerard Jan van Leer. Die verwees hem naar Anneke van Dijk, grafisch ontwerper bij MVAVD te Rotterdam. Die bracht hem in contact met een geschikte uitgever: Pictures Publishers te Sleeuwijk. Zo eenvoudig kan het zijn …

Afbeeldingen
Aanvankelijk zouden 20 Kralingse buitenplaatsen worden beschreven. Dat werden 30 en uiteindelijk 40. Van die buitenplaatsen staan nog vijf overeind. Zie de betreffende foto’s. Robert dook de archieven in en ging ook op zoek naar afbeeldingen van de Kralingse buitenplaatsen. Vaak waren dat schilderijen en tekeningen, want voordat de fotografie mogelijk was, waren veel buitenplaatsen al verdwenen. Hij deed een oproep op de site van de BKO en stuitte (natuurlijk) ook toevallig op informatie die hem verder hielp. Zoals na een praatje met de vrouw van buurtgenoot Michiel van Ravesteyn (kleinzoon van architect van Diergaarde Blijdorp). Haar vertelde hij bezig te zijn met zijn boek over de Kralingse buitenplaatsen. Laat Michiel van Ravesteyn nou gerelateerd zijn aan mensen die daar nog veel van weten! Zo kwamen ter sprake: het Huis Jeruzalem (tussen de Oudedijk en de Kralingse Plas, plm. ter hoogte van tegenwoordige Jeruzalemstraat  –  zie de afbeelding, 3e van boven rechts), het Huis Woudesteyn (tussen ’s-Gravenweg en Honingerdijk) en Villa Rozenburg (op de plek van het tegenwoordige Park Rozenburg).

Bekijk hier in hoge resolutie

 

De eerste buitenplaatsen verrezen op de plek waar het in 1672 definitief gesloopte Slot Honingen had gestaan, tussen de Hoflaan, Slotlaan en Essenweg. De burgemeesters (inderdaad meervoud; in vroeger tijden had een stad meerdere burgemeesters) van Rotterdam lieten daar villa’s, buitenverblijven bouwen: Slot Honingen(!), Cingel, Zomerhof en Hannover. Aan de Oostzeedijk Beneden staat een karakteristiek herenhuis in Jugendstil/Art Nouveau stijl met hoog aan de gevel een tegeltableau met de naam ‘Huis Hannover’. Ongetwijfeld ter herinnering aan die buitenplaats.

Portretschilder Adriaan de Lelie maakte in 1815 het schilderij van het gezin Rochussen, vader, moeder en vier kinderen, bovenaan, midden. Het gezelschap bevindt zich in het theehuis van de buitenplaats Slot Honingen. Grappig was dat het schilderij opeens te zien was op tv, bij Tussen Kunst & Kitsch. Afbeeldingen van schilderijen zomaar in een boek opnemen gaat niet. Robert Ligthelm was nog op zoek naar de eigenaar om toestemming te vragen. Die vond het oké.

Het schilderij tweede van boven, links, ook van de hand van Adriaan de Lelie, stelt jonkheer Jan Cornelis Teding van Berkhout voor, samen met zijn moeder, in een Amsterdams grachtenpand. Vermoedelijk anno 1792. Voor het gebruik van deze afbeelding kwam toestemming van Collectie Six. Jan Cornelis leed aan een psychische aandoening en werd tot zijn dood verzorgd in Huize Landzicht in Kralingen (foto).

Van de buitenplaats Dijkzigt in Kralingen was geen afbeelding te vinden. Via Museum Van Loon kwam het schilderij, van de hand van Nicolaas Muys, met het echtpaar Oudorp op de voorgrond en de huishoudster in de deuropening boven water. Het zou gaan om het interieur van Dijkzigt, pl. 1800. Koopman Anthonie van Hoboken kocht de buitenplaats in 1811. Na sloop midden negentiende eeuw werd de nieuwe Villa Dijkzigt gebouwd aan de Westzeedijk. Sinds 1987 is daarin het Natuurhistorisch Museum Rotterdam gevestigd.

Het Huis Weltevreden stond aan wat vroeger de Verlengde Kortekade heette, thans Plaszoom. Robert Ligthelm vond geen afbeelding maar wel een zilveren troffel met daarin gegrafeerd dat de 7-jarige Jacob Ham op 15 oktober 1793 de eerste steen had gelegd voor Huis Weltevreden. Deze informatie kwam van Johan ter Molen, ex adjunct-directeur van Museum Boijmans van Beuningen en ex-directeur van Paleis Het Loo, na een een oproep op de site van de BKO, www.kralingen-oost.nl.

Nog 5
40 buitenplaatsen, waarvan er (maar) 5 over zijn, Dat zijn: aan de ‘s- Gravenweg: Landzicht, ’s-Gravenhof, Buitenzorg en aan de Oostzeedijk Beneden: Trompenburg en In den Rustwat dat aanvankelijk aan de zuidzijde van de Honingerdijk lag en sinds 1959 aan de noordzijde. In 1597 gebouwd als buitenplaats, in gebruik als restaurant.

Villa Landzicht in het nieuws, 2018: desteronline.nl/grote-schade-villa-landzicht-omgewaaide-boom

‘De Kralingse Buitenplaatsen van de 16e tot de 21e eeuw  –  Een vergeten Arcadië’ is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds Zuid-Holland.

‘De Kralingse Buitenplaatsen van de 16e tot de 21e eeuw  –  Een vergeten Arcadië’ zal op donderdag 12 november 2020 in de handel komen voor de prijs van € 34,95 (ca. 400 bladzijden, hardcover) en in Kralingen te koop zijn bij:

Boekhandel J.Amesz, Voorschoterlaan 145-A, Rotterdam-Kralingen, tel. 010-4123638, amesz-boekhandel.nl en Lectuurwinkel Veenstra, Lusthofstraat 43, Rotterdam-Kralingen, tel. 010-4122068, lectuurveenstra.nl.

De uitgever: Pictures Publishers te Sleeuwijk.

Foto’s:

Robert Ligthelm in zijn achtertuin.
Landzicht
’s-Gravenhof
Buitenzorg
In den Rustwat
Trompenburg
PDF afbeeldingen/schilderijen


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.