Letterlijk dagelijks constateer ik in de media dat een redelijk argumentatief betoog over Israel niet mogelijk is. Ten minste zo vergaat mij dat, en ik ben redelijk zeker (!) dat ik niet de enige ben.
Alle reden dus, om aandacht te schenken aan een tekst in het Nederlands Dagblad van enkele dagen geleden waarin een nieuw, althans mij absoluut onbekend feit genoemd wordt. Op 2 september schreef Hilbrand Rozema een column onder de titel ‘In dit Amersfoortse rijtjeshuis kwam aartshertog Otto von Habsburg (1912-2011) op visite. Waarom?’, waarin de volgende passage voorkomt:
“Hier woonde van 1952 tot 1956, de laatste vier jaar van zijn leven, een man die Uriël Birnbaum heette. … Een Joodse veteraan van de Eerste Wereldoorlog, kunstenaar en dichter.’ … (Het was) Otto von Habsburg (1912-2011), … . Hij kwam voor de Birnbaums.
Uriël Birnbaum was al voor de Duitse Bezetting naar Nederland gevlucht, met steun van bekende schrijvers als Simon Vestdijk en Menno ter Braak. Hij was in de jaren dertig bekend, als schrijver en in kunstkringen, als tekenaar. Na de oorlog raakte hij vergeten. Maar blijkbaar niet door de hooggeboren aartshertog Von Habsburg.
Birnbaum was iemand die politieke idealen wantrouwde. Joden konden beter verspreid over de wereld blijven wonen, geloofde hij, en niet allemaal naar Israël gaan. Volmaaktheid ligt immers buiten ons bereik, die komt pas als de Messias komt.
Eerst moeten de Joden zich houden aan Gods wetten; de komst van het messiaanse vrederijk kun je niet afdwingen, de mensheid kan zichzelf niet verheffen. Ambitieuze politieke projecten leiden al snel tot hoogmoed en grootheidswaanzin, vreesde hij. En dat zal dan ten koste gaan van die mensen, die niet aan de idealen voldoen.
Uriëls vader Nathan Birnbaum was nota bene de eerste die het begrip ‘zionisme’ gebruikte. Maar deze Nathan bedoelde het zionisme cultureel. Theodor Herzl zou dat begrip een politieke lading geven, als het streven naar een eigen land voor alle Joden.
Foto: Onze Lieve Vrouwetoren, Amersfoort. Bron: Wikimedia Commons – fotograaf: Jmh20.
Deze Nathan Birnbaum (1864-1937) had wel aanhang, maar verloor dit debat over de toekomst van het Joodse volk; Herzl geldt sindsdien als de winnaar. Met Israël als concreet resultaat.
Blijkbaar had Von Habsburg, de zoon van Karel I, de laatste keizer van Oostenrijk-Hongarije, veel respect voor de Birnbaums. Hun nalatenschap bestond uit duizenden gedichten, artikelen en boeken.
En ook tekeningen, want deze vergeten bewoner van de Gerard Doustraat in Amersfoort exposeerde voor de Duitse Bezetting als kunstenaar, zelfs in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Zijn levensloop is een schrijnend voorbeeld van de breuk, die oorlog veroorzaakt in zoveel levens. De Bezetting maakte een einde aan zijn succes, hij raakte helemaal vergeten.
Zijn geschriften en tekeningen gingen in 2005, kort voor het overlijden van Uriëls dochter Mirjam, naar een archief in het Duitse Potsdam. Nathan Birnbaum is begraven in Wassenaar, zijn zoon Uriël, die overleed in 1956, op de Joodse begraafplaats aan de Soesterweg in Amersfoort, net als zijn dochter Mirjam.
Uriël schreef aangrijpende gedichten over de Eerste Wereldoorlog en het oorlogsgeweld, dat hij zelf had meegemaakt (een been werd geamputeerd). Op internet zie ik dat er nog werken van hem te koop zijn voor een paar euro, ik bestel twee boeken. …
Birnbaum (schreef) ooit deze regels:
‘Da wandte ich mich um: Und da war Glut
Der Himmel westwärts, gleich geschmolznem Golde;
Drin Wolkeninseln wie geronnen Blut …
So schön, so furchtbar. Und davon umflort,
Hob einsam sich ins Ewige der holde
Und ungeheure Turm von Amersfoort.’
“Israël als concreet resultaat” van een verloren debat … – opeens begrijp ik iets meer van wat daar nu gebeurt.
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
In Trouw van 12 september staat deze tekst:
‘Netanyahu heeft Harris klem vanwege haar Joodse kiezers – De Amerikaanse verkiezingen tonen de onmogelijke spagaat van de vrouw, ziet Inez Polak in buitenlandse media…. “Wees bevreesd, mevrouw de vicepresident, twijfel niet dat Netanyahu alles zal doen om uw verkiezingskansen te schaden en die van Trump te versterken!” In The New York Times waarschuwt Thomas Friedman Kamala Harris voor de Israëlische premier. Het staat buiten kijf voor de columnist dat Bibi Netanyahu koste wat het kost uit is op zijn eigen politieke overleving. Daarbij meent hij gebaat te zijn bij een overwinning van Trump. Netanyahu weet, aldus Friedman, dat hij Harris klem heeft. Als hij de oorlog voortzet, met meer burgerslachtoffers, dwingt hij haar hem te bekritiseren en Joodse stemmen te verliezen. Of ze moet op haar tong bijten en Arabische en islamitische Amerikaanse stemmers verliezen. Friedman zou zelfs niet verbaasd opkijken als Netanyahu de oorlog escaleert. De Israëlische premier wil Trump kunnen vertellen dat hij hem heeft geholpen. En als Trump wint, kan Netanyahu zijn ’totale overwinning’ uitroepen. Hij kan instemmen met een bestand, wat woorden mompelen over een Palestijnse staat in de verre toekomst om een akkoord met Saoedi-Arabië mogelijk te maken en verkiezingen uitschrijven. Met als boodschap: “Ik heb de totale overwinning gebracht en, met Trump, een historisch akkoord met Saoedi-Arabië gesloten” Friedman: “Netanyahu wint. Trump wint. Israël verliest. Gaza blijft koken…. Maar Bibi krijgt nog een termijn – en dat is alles wat telt.”