‘Rudolf Steiner, de Grote Onbekende … ‘ – komt die kwalificatie u bekend voor, lezer? Er komen overal in de wereld steeds meer crises, maar voor zover ik kan nagaan is er in deze tijd niet één persoon op het wereldtoneel zó controversieel als Rudolf Steiner (1861-1925), de number one van het filosofisch levensbeschouwelijke systeem dat bekend is onder de naam ‘antroposofie’. Ik ken niet één naam over wie kwalitatief en kwantitatief zoveel en zó gedifferentieerd, enerzijds harde en goed onderbouwde maar anderzijds absurd verzonnen, extreme positieve en negatieve oordelen leven, als over deze persoon en zijn werk. Tegelijk is hij, oh paradox, de meest bekende Grote Onbekende.
Onlangs verscheen een digitale audiovisuele documentaire over één onderdeel van Steiners werk. Auteurs zijn Joris Zee, incidenteel medewerker van De Ster, en Arne Verbrugh – ja, inderdaad zoon van.
De naam van hun productie is ‘Zoektocht naar de binnenwereld van de mens’.
Beiden kennen elkaar vanaf de eerste klas van de Vrije School in Rotterdam. Toen ze volwassen waren zijn ze, letterlijk en figuurlijk, verschillende wegen gegaan.
Een jaar of wat later kwamen ze elkaar opnieuw tegen, nu in een bijeenkomst over het filosofische Magnum Opus, het Grote werk, van Steiner: ‘De filosofie van de vrijheid –
Hoofdlijnen van een moderne visie op mens en wereld: observaties in de ziel volgens de methode van de natuurwetenschap’ (eerste Duitse uitgave 1892).
Het boek mag met recht en reden revolutionair genoemd worden. De mens is vrij in zijn denken, aldus het USP, het Unique Selling Point van Steiners vrijheidsfilosofie – en deze specifieke vrijheidsfilosofie gaat in de meest letterlijke zin zo ver als een mens kàn denken.
In amper een dozijn woorden samengevat: ’Als wij denken, hebben wij een tipje van het kosmische proces beet’. In mijn eigen woorden een beetje kort door de bocht samengevat: antroposofie is een synthese van activisme, empathie en cognitie – van doen, voelen en denken.
Iets ruimer door de bocht bekeken: Steiner begint in deze filosofe bijna een beetje door de tijdgeest te worden ingehaald. Iets van bijna dezelfde strekking staat bij voorbeeld in het boek van twee reguliere academici: Raoul Schrott en Arthur Jacobs ‘Brein en gedicht – Hoe wij onze werkelijkheden construeren’ (2011).
Foto: © Arne Verbrugh
Dat roept natuurlijk een vraag op. Is het dan nog wel relevant die doorwrochte teksten van Steiner zelf te lezen? Antwoord (volmondig): JA.
In een technisch tintelend levende documentaire laten Joris en Arne een aantal mensen vertellen wat zij van dit boek vinden.
Sommige zijn al heel lang bekend met Steiner, bijv. Pim Blomaard (‘vrijheid is een risico’) of Désanne van Brederode (‘…we zijn in de paradoxale situatie beland dat we verslaafd zijn aan de vrijheid en dan niet de vrijheid die Steiner bedoelt’). Verder Wim Wolbrink, Arie Bos, Jaap van Rijswijk, Hannah Groennou, Sven Bouman, Sascha Hagens, Rob de Moes, Gary Lachman.
Allen maken met woord en gebaar duidelijk dat in de tekst een geheim verborgen ligt. Het zijn allemaal korte, een-op-een face to face gesprekjes. Als kijker / luisteraar voel je bijna hoe ze tijdens het gesprek éven samen in een soort aetherische bubbel leefden, en hoe ze door die woorden zorgvuldig en geconcentreerd hardop uit te spreken, de vrije wil in zich zelf en in de ander daadwerkelijk even tot leven brachten.
‘Technisch’ dramaturgisch is de documentaire een meesterwerkje. Het is onversneden eigentijds, evenwichtig afwisselend in woorden en beelden, feiten en oordelen, met veel humor zonder ook maar ergens modernistisch te worden.
De documentaire is te zien op www.richting.org voor een (bescheiden) donatie.
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
Met veel dank voor de tip www .richting. org