We hebben het onlangs echt meegemaakt in onze eigen deelgemeente Kralingen-Crooswijk, een heuse Grote Rel over de vrijheid van meningsuiting. Hij heeft zelfs minstens één maal de landelijke pers gehaald: 25 januari, NRC / Handelsblad. Dat is natuurlijk een aangevertje voor mijn wekelijkse stukje in onze krant! Het ene plaatje, overgenomen uit Erasmus Magazine, vat samen waar het over gaat. Mijn vriend Manuel Kneepkens speelt de hoofdrol in een actueel stuk cultureel-politiek-juridische rumpus [= opwinding, consternatie, reuring. Red.]. Erasmus Magazine vat mooi koel, afstandelijk en zakelijk samen waar het over gaat. Ik copieer: Kneepkens, dichter, oud-politicus en voormalig EUR-docent, exposeert momenteel veertien kunstwerken in de Faculty Club [= een horeca-gelegenheid op de hoogste verdieping van het H-gebouw in Woudestein]. Cateraar Van der Linde, die de locatie huurt, van de EUR, zou bezwaar hebben tegen zeven van de schilderijen. Uiteindelijk zijn twee schilderijen, De Verstoten Minnares en De Stier van Pamplona [die in minuscule reproductie op het plaatje te ontwaren zijn] geruild tegen twee nieuwe werken. Zelf omschrijft Kneepkens zijn werken als ‘mild, satirisch en cartoonachtigig’.
Hoewel de schilderijen omgeruild zijn, is het incident nog niet afgedaan. … . In een open brief aan collegevoorzitter Pauline van der Meer Mohr schrijft Kneepkens dat hij verwacht dat het College van Bestuur de cateraar wijst op ongepast gedrag, aangezien een universiteit ‘een instituut [is] waar men de vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel heeft staan. Een plaats van beschaving, en niet van achterlijkheid’. De universiteit laat via een woordvoerder weten dat Kneepkens met zijn oproep aan het verkeerde adres is. “De collegevoorzitter noch de EUR is verantwoordelijk voor wat de huurder wel of niet aan de muur hangt. Dat de uitbater bezwaar aantekent, is zijn goed recht. De Faculty Club is een restaurant en geen galerie.” In een brief aan Kneepkens schrijft collegevoorzitter Pauline van der Meer Mohr dat de keuze van kunstwerken aan de exploitant is. “Het staat hem vrij daarbij bepaalde voorkeuren uit te spreken.” …
Daarmee is de kous nog niet af voor Kneepkens. In een nieuwe brief beticht hij de EUR van censuur: “Als ergens de kunst wordt gecensureerd, volgt vroeg of laat ook de wetenschap. Historisch voorbeeld: Duitsland in de jaren dertig”.
Tot zover het bericht. Oh, oh, denk ik bij mezelf, welk een tsunami van hooggestemde morele verontwaardiging en politieke verontrusting waart hier door onze vredige Kralingse dreven. Hier moet ik iets mee – maar wat?
Als vijf jaar oudere vriend van Manuel komt een mooi toepasselijk stukje poëzie in mijn benul bovendrijven. Ik citeer [uit Horatius en zijn brief over de dichtkunst, met twintig andere gedichten, vertaald door Dr. A. Rutgers van der Loeff (oud-conrector van het tweede gymnasium der gemeente ‘s-Gravenhage) Boucher – Den Haag MCMXXXIX] ‘Begin niet zoo als een, dien ik niet noem: … den heldenoorlog …; halt, mijn jonge vriend! Een toontje lager! Want het staat zoo mal, als bergen baren en er komt … een muis.’ Toe nou toch, beste Manuel … – die uitbater van de Faculty Club en het bestuur van onze universiteit hebben toch gewoon gelijk. Je overspeelt je hand.
En om de EUR-bestuurder zo te portretteren als je doet in het andere plaatje, dat je mij en vele andere goede vrienden stuurde, is als kwajongensgrap misschien leuk, maar als verweer tegen laakbare censuur en beknotting van de vrijheid van meningsuiting, haal althans ik er gewoon mijn schouders over op. En vooral: je vergelijking met Duitsland 1933-1945 slaat niet eens als een tang op een varken – die slaat helemaal nergens op. We moeten er maar eens goed wijsgerig over keuvelen. Misschien in In De Smitse? [café op de Woudestein campus. Red.] Of een publiek debat? Rumpus kan leuk zijn – daar hebben we allebei ervaring mee. Je weet me te vinden!
Hugo Verbrugh
Zijn vergelijking met nazi-Duitsland vind ook ik misplaatst, maar toch deel ik Manuel Kneepkens verontrusting. Alleen omgekeerd. Waar wetenschappelijk onderzoek alleen nog gedaan wordt voor zover het snel geld oplevert, sneuvelt op den duur ook de kunst.