Het boek heeft het moeilijk. De ontlezing schrijdt genadeloos voort. Boekhandels worstelen om te kunnen overleven. Intussen spenderen Amsterdamse mega-uitgeverijen in kwaliteitskranten immense bedragen aan paginagrote advertentiebladzijden met juichende teksten over boeken van uitzonderlijk getalenteerde auteurs die ze promoten en verkopen. Af en toe krijg ik een tekst van een van die vele ‘uitzonderlijk getalenteerde’ schrijvers in handen. Ik kan daar dan nooit iets mee. De tekst pakt me niet, roept niets in mij op, spreekt me niet aan. Een eigenaardig, nieuw en verontrustend gevoel van vervreemding walmt op tussen mij en de tekst. Sceptisch als ik van nature ben, vraag ik me dan af of niet de oorzaak van die vervreemding in elk geval voor een deel bij mij ligt. Maar als een boemerang komt die scepsis bij me terug. Dan doet die zich voor als een prille nieuwe mix van vaag vermoeden en zeker weten. Mijn vervreemding komt niet van mij. Met de taal zelf is iets vreemds aan de hand.
Dat ontdek ik dezer dagen bij de lezing van een van de interessantste Nederlandse boeken die ik de laatste jaren in handen kreeg. Het is van Paul van Schilfgaarde en heet ‘Hoe Europa denkt en waarom Azië anders denkt’. Ik kopieer de tekst op de achterflap.
‘De geschiedenis van Europa is een geschiedenis van vrijheid en onafhankelijkheid. Maar ook een van overheersing en onderdrukking. Het een kon niet zonder het ander. Althans in Europa. Azië kent een andere geschiedenis, met andere denkwijzen, andere concepten van waaruit mensen werken, andere overtuigingen en andere belevingen. De voortdurende confrontatie met Europa is een van die ervaringen van Azië. De confrontatie met de islam, die nu een nieuwe fase lijkt in te gaan, heeft het gesprek tussen Azië en Europa zwaar belast. Dit boek laat zien dat Europa door de eeuwen heen heel wat minder tolerant naar andere culturen en geloofsovertuigingen is geweest dan Azië. Het boek is een speurtocht die begint bij Socrates en zijn zoektocht naar het menselijk
De illustratie op de omslag van het boek toont de nauwe doorgang tussen Europa en Azië, waar de hele politieke en theologische geschiedenis van Europa doorheen moest en als gevolg van het optreden van Poetin, nog steeds moet.
geweten. De auteur beschrijft hoe het Europese denken zich in de loop van de eeuwen ontwikkelt en hoe de afstand tot het Aziatische denken steeds groter wordt. En hoe Europa in sommige fasen van haar geschiedenis het gevoel verliest voor wat menselijk geweten is. Het boek roept de lezer op om nieuwe wegen te vinden die het gesprek tussen Europa en Azië weer op gang kunnen brengen. Om te beginnen kunnen we proberen de denkwereld van de ander te leren begrijpen en te respecteren.’
‘Het boek roept op … ‘ claimt deze flaptekst; die claim is terecht. Het boek doet dat daadwerkelijk. Op een uniek indringende wijze beschrijft Van Schilfgaarde in nieuwe woorden de actuele internationale politiek inclusief haar 25 eeuwen oude geschiedenis en haar verwevenheid met religieuze en godsdienstige motieven. Het leest alsof je er zelf al die tijd bij bent geweest en bij betrokken was.
Taal leeft; woorden ontstaan, worden gebruikt, slijten en verdwijnen. De mens is gemakzuchtig. Oude woorden herkauwen en oude riedeltjes opnieuw vertellen is aantrekkelijke business. Als je ‘t effectief doet, kun je veel verdienen – en dáárom gaat het in de cultuur die tegenwoordig door de VVD en de PvdA wordt gepromoot.
Het nieuwe is altijd vreemd, bedreigend, beangstigend. Avant garde verkoopt niet. Dit boek is avant garde pur sang. Het onderwerp en de benadering ervan door de auteur zijn hier en nu brisant actueel. Onbeschaamd promoot ik het hier. Kóóp en lees het! Malpertuis Editions, info@utz.nl, ISBN 978 90 80757752.
De titel van dit stukje is een variant op de titel van een klassieke roman van Louis Couperus (1863-1923), ‘Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan…’(1904).
Dag heer Verbrugh, hoe gaat het? Ik hoop dat u nog in goede gezondheid verkeert.
U schrijft in deze column: ‘Intussen spenderen Amsterdamse mega-uitgeverijen in kwaliteitskranten immense bedragen aan paginagrote advertentiebladzijden met juichende teksten over boeken van uitzonderlijk getalenteerde auteurs die ze promoten en verkopen. Af en toe krijg ik een tekst van een van die vele ‘uitzonderlijk getalenteerde’ schrijvers in handen. Ik kan daar dan nooit iets mee. De tekst pakt me niet, roept niets in mij op, spreekt me niet aan.’
Ik wou u eens vragen: Geldt wat u hier schrijft ook voor het genoemde boek van Louis Couperus: ‘Van oude mensen, de dingen die voorbij gaan’?
Ik heb ontelbaar veel boeken niet uitgelezen, maar dit boek van Couperus is één van de weinige boeken die ik meer dan één keer heb gelezen.
Daarom interesseert het mij of u dit boek wel met plezier of interesse gelezen heeft. Mijn inschatting is dat het toch niet het soort literatuur is waar u van houdt?
Waard heer Ridzerd van Dijk,
Wat aardig om weer eens van u te lezen! Het gaat met mij wisselen, maar dat krijgt men op onze leeftijd … Wat betreft uw vraag: sinds ruim 60 jaar (excusez du peu) ben ik een absolute fan van Couperus … Wij begrijpen elkaar!
HV
Nou, dat had ik niet gedacht, heer Verbrugh, want in uw blogs noemde u vaak heel andere boeken en schrijvers. Maar nu moet ik er wel bij zeggen, dat ik veel vergeet en ook lang niet alles van u gelezen heb. Maar blijkbaar heeft u een veelzijdige smaak en interesse.
Overigens heb ik al heel lang Couperus niet gelezen. Ik lees de laatste tijd ook graag bundels met columns, bijvoorbeeld Frits Abrahams van de NRC, die lees ik graag en ook Sylvia Witteman. Ook wel Arnon Grunberg en Herman Brusselmans.
Nu, het was leuk om weer eens iets van u te horen.