Waarom filosofie?

Volgende week is er een driedaags programma in de EUR waarbij filosofen in gesprek gaan met wetenschappers uit andere disciplines. Enkele punten uit het programma inspireren me tot vragen of kanttekeningen.

1. Filosoferen met de rector, 28 april
“… Waarom wordt filosofie niet verplicht gesteld voor alle studenten? Wiep van Bunge, hoogleraar Geschiedenis van de Wijsbegeerte en lid van het Erasmus Centre for Early Modern Studies, gespecialiseerd in het werk van Spinoza en Pierre Bayle, in gesprek met rector magnificus Huib Pols.”

Ik weet niet of ik de vraag goed begrijp. In Erasmus MC, de thuisbasis van de rector, is filosofie sinds omstreeks 1970 een verplicht vak voor alle studenten geneeskunde aldaar. Bedoelt prof. Pols dat dit nu ook in alle andere
faculteiten moet worden ingevoerd? Zo ja, waarom stelt hij dan niet gewoon dat hij dat wil en vraagt hij hoogstens wat de bezwaren zijn? ‘Waarom filosofie?’ Dáárom!

2. Genen kunnen leren, 28 april
Kunnen tijdens het leven verworven eigenschappen, zoals angst voor bepaalde diersoorten of situaties, overgegeven worden van generatie op generatie? Een gesprek tussen moleculair bioloog prof.dr. Frank Grosveld en filosoof prof.dr. Jos de Mul.

Simpele vraag, simpel antwoord: ‘ja’. Richard Dawkins heeft dat in 1976 aangetoond in zijn boek ‘The Selfish Gene’. Hij vertelde er niet bij dat de Duitse bioloog Richard Semon (1859-1918) dat hele verhaal ook al bedacht
had: ‘Die Mneme als erhaltendes Prinzip im Wechsel des organischen Geschehen’ (1911). Vrijwel zeker wist Dawkins dat niet en weet hij het nog steeds niet. Niemand leest meer Duitse literatuur en zeker niet boeken uit de vorige eeuw. ‘Waarom filosofie?’ Onder andere om deze ongewenste situatie te redresseren.

3. De Groene Rotterdammers, 30 april
Wereldbestormers dr. Henk Oosterling en prof. dr. Jan Rotmans (DRIFT) beklimmen de kansel voor een preek met discussie over ecosofie en economie, over duurzaamheid en verspilling, maar vóór alles over de strijd tegen het cynisme.

Een preek vanaf de kansel … – de grote echte kanselprediker Maarten Luther zou zich in zijn graf omdraaien. Voor hem was filosofie des Teufels Hure: de hoer van de duivel. Je kunt met de filosofie, net als met een prostituee, alles doen wat je met haar wilt doen, zo meende hij. Omgang met haar dient alleen om je lage lusten te bevredigen en het loopt altijd fout met je af. ‘Waarom filosofie?’ Om het verschil met theologie in het publieke benul te herstellen.

4. Het einde van de vrije wil, donderdag 24april [morgen! De lezing is ‘momenteel volgeboekt, maar je kunt nog wel aanmelden voor de reservelijst’, meldt het programma]. “Filosoof Maureen Sie in debat met hersenonderzoeker Dick Swaab. “Hij verkocht 350 duizend boeken en ontketende een fel debat over de menselijke natuur. Want wat moeten we met de constatering dat de mens niet meer is dan een verzameling elektrische verbindingen en hormoonspiegels? Moeten we ons dus maar neerleggen bij criminaliteit, psychische problemen, verslaving en intelligentie? …

‘t Zijn vragen van ogenschijnlijk immense importantie. In werkelijkheid is het louter prietpraat en geneuzel. Met de zogenaamde ‘constatering dat de mens niet meer is dan een verzameling elektrische
verbindingen en hormoonspiegels’ moeten we niets. We kunnen alleen opmerken dat het woord ‘constatering’ in dit verband als een tang op een varken slaat. Swaab meent dat de mens in essentie alleen zijn brein is –
ja, als je zó begint, is de rest van het verhaal gauw verteld. Dat verhaal is dan evidente wartaal, maar aan simpele zielen die niet kunnen en/of willen nadenken, verkoopt het geweldig, vooral in televisieshows. ‘Waarom filosofie?’ Onder andere om het verschil met pseudo-filosfisch kijkcijferfetisjisme in het publieke benul te herstellen.

Hugo verbrugh