‘De tijd ontglijdt ons, en stilletjes worden wij met de jaren ouder, en de dagen ontvluchten ons doordat ze niet door een teugel in bedwang gehouden worden.’ Dat leert een oude zegswijze waarvan de herkomst voor mij in de nacht der tijden verdwenen is. Ik moest er vorige week vaak aan terugdenken, want het was allemaal herdenkingen wat de klok sloeg.
Caroline de Gruyter had er een mooi stukje over in de krant van 5 mei. Ik citeer: ‘Flowerpower, studentenopstand, Actie Tomaat: het kan niemand ontgaan dat zich vijftig jaar geleden in Europa een culturele revolutie heeft voltrokken. We herdenken mei ’68 zo hard we kunnen. We zwelgen, gruwen, duiden en herduiden met terugwerkende kracht. Dit heeft een functie. De manier waarop wij het verleden verwerken, zegt iets over wie we zijn en wie we willen zijn. We kiezen ervoor bepaalde gebeurtenissen uit de geschiedenis op te rakelen, en andere weg te duwen. We doen dat om dingen te verteren, maar ook om het heden een duwtje in een bepaalde richting te geven. De geschiedenis, schreef de Uruguayaanse schrijver Eduardo Galeano, neemt nooit afscheid van ons. “De geschiedenis zegt alleen: Tot later”’.
Voor zover ik me 4 mei en daaromtrent herinner van vorige jaren was het dit jaar in sommige opzichten een beetje anders dan anders. Veteranen en overlevenden kwamen niet alleen meer in beeld maar ook uitvoeriger en langer aan het woord. Er was meer aandacht voor hoe dat in de toekomst verder moet, en er waren meer commentaren over wie precies hoe herdacht moet worden.
Herdenken en herinneren zijn levende processen – alsmaar veranderend. Een eeuw geleden, toen de psychologie zoals we die nu kennen al stevig in haar schoenen stond, meende men nog dat herinneringen ‘ergens’ in het brein ‘opgeslagen’ waren en zó als ze waren ’te voorschijn gehaald’ konden worden. Dat idee is achterhaald. Telkens als we ons iets herinneren, reconstrueren we de beelden van vroeger, en altijd zijn die oude beelden ‘bij-gekleurd’ door wat in de actuele gemoedstoestand leeft. En zo is het ook met collectieve herinneringen. Wie vorige week al die mensen van vroeger hoorde en zag praten over de oorlog, zal zich daarbij ook herinnerd hebben hoe in die zelfde dagen in de media ook de vraag aan de orde kwam hoelang zulke ‘eerstehands’-getuigen hun verhaal nog zullen kunnen vertellen. En hoe zal het gaan als die er allemaal niet meer zijn?
Foto: Winish Chedi
Het thema met de paradoxale naam ‘Herinneringen aan de toekomst’ komt bij me boven. Op 21 november schreef ik er in De Ster een stukje over: desteronline.nl/herinneringen-aan-toekomst Het ging over ‘De dood als nieuw begin’; ik denk de laatste tijd aan weinig anders dan aan dat onderwerp.
Ik kan er nu aan toevoegen dat. NRC-redacteur Marjoleine de Vos op 27 november 2017 een column had met dezelfde titel. ‘Je weet niet wat je opgeslagen blijkt te hebben voor later’, citeer ik. ‘Niet als je volwassen bent, en al helemaal niet als je een kind bent.’
‘Laten we … ook even stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis die we niet herdenken, deze maand mei’, haal ik ook uit het artikel van Caroline de Gruyter. ‘Komende week is het zeventig jaar geleden dat 750 politici, economen, filosofen en kunstenaars uit heel Europa … in Den Haag bijeenkwamen om het startsignaal te geven voor de naoorlogse Europese integratie. … De Europese beweging is de enige die hierbij stilstaat. Op 24-25 mei houdt ze een festival in Den Haag over de toekomst van Europa.’
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
Trackbacks/Pingbacks