Het kopje boven dit stukje is verwarrend. Dat is met opzet. Inhoud en strekking van wat ik ga schrijven zijn ook verwarrend. Om iets van die verwarring te ontrafelen ‘hertaal’ ik het kopje en maak ik ervan ‘”Herdenken” herdenken’.

Wat ik daarmee bedoel illustreer ik aan een beeld dat ik sporadisch even zie. Dat gebeurt dan in een van de zes liften aan de noordkant van gebouw Mandeville op de Campus Woudestein. Daar zijn tegenover elkaar twee maal drie liften naast elkaar. Alle zes liften hebben aan hun achterwand een grote spiegel. Sporadisch gebeurt het dat twee tegenover elkaar geplaatste liften precies tegelijk op dezelfde verdieping arriveren. Dan gaan de deuren tegelijk open, en als je dan alert bent, zie je heel even de oneindigheid in de zichzelf spiegelende spiegelbeelden.

Ziet u het voor u? Of liever: ‘Voelt u ‘m?’

Ongeveer zó kijk ik nu terug op ’11 11 11′ oftewel de herdenking op 11 november jongstleden van de wapenstilstand om 11 uur op de 11e dag van de 11e  maand van – en stagneert de tellerij –  het vierde jaar van de Wereldoorlog die in 1914 was begonnen.

Ik heb daar eerder over geschreven, o.a. op 5 november 2013  desteronline.nl/laatste-herfst-europa.

Vandaag kijk ik vooral terug op de serie ’14-18 – Dagboeken uit de Eerste Wereldoorlog’, de internationale televisieproductie die in de lente van 2014 in veel landen op de buis kwam. Daarin kwam het grote verhaal van de Eerste Wereldoorlog dichtbij door het te vertellen aan de hand van de lotgevallen van individuen. Via gedramatiseerde scènes, gebaseerd op dagboeken en correspondentie, kwam de oorlog tot leven.

Het plaatje bij dit stukje is de omslag van het boek met de teksten en tekeningen die het jongetje [aan het eind van zijn leven kardinaal geworden] Yves Congar 1904-1995 tussen zijn 10e en 14e jaar van WO I gemaakt heeft (ISBN 2 204-05830-0).

Ik ga heen-en-weer en kom nu terug bij 16 november 2018, afgelopen vrijdag. Toen werd op Canvas de film ‘Eye in the sky’ vertoond. Ik kopieer uit de VPRO-gids: ‘Op verschillende plekken – een kantoor van de Britse regering in London, een legerbasis nabij Las Vegas – kijken militairen en politici mee hoe een drone-aanval wordt voorbereid op terroristen in Kenia. Tot een jong meisje opdoemt voor het huis waar de doelwitten zich verschansen, en de drone-piloot twijfelt of hij de trekker wel moet overhalen.’

Wat zegt dit beeld-met-verbale-samenvatting? Dat (1) de tijden veranderen en wij met hen in het algemeen, en dat (2) oorlog zoals we die tot 1914 kenden, en zeker zoals die zich tot 1945 ontwikkelde in het bijzonder, NIET MEER KAN.

Zolang wij oorlog kennen – en als ‘wij’ hier betekent ‘de mens’, kennen wij de oorlog dus zolang wij op aarde zijn – komen het beste en het slechtste in de mens erin samen: broederschap, heldhaftigheid, vriendschap, strijd om het goede, e.v.a., en anderen doodmaken, verwoesting, vijandschap, wraakzucht. ‘Oorlog’ zoals verbeeld in die film kent niets goeds meer.

Ik stel een nieuw begrip voor om te gebruiken in de ‘polemologie’ [= de wetenschap van oorlog en vrede. Het woord is afgeleid van het Griekse woord πόλεμος,  polemos. De polemologie beoogt de oorzaken van oorlogen te onderzoeken, en daarmee een bijdrage te leveren aan de totstandkoming van duurzame vrede. De polemologie is als vorm van wetenschap geïntroduceerd door de Franse socioloog Gaston Bouthoul. Hij richtte in 1945 het Franse Instituut voor Polemologie op. De voortrekker van de polemologie in Nederland was de Groningse jurist prof. B.V.A. Röling. Hij zette in 1962 het Polemologisch Instituut op. Het begrip polemologie leeft onder meer nog voort in de Nederlandse Vereniging voor Medische Polemologie, waarin medici verenigd zijn die zich inzetten voor de vrede. Ook op een aantal buitenlandse universiteiten wordt polemologie als vak gedoceerd. Wetenschappelijk wordt de traditie aan verschillende universiteiten voortgezet. Veelal met bijzondere leerstoelen].

Dat nieuwe begrip is: ‘POST 1914/1945 “OORLOG”’.

De titel van dit stukje d.d. 20 november 2018 zou eigenlijk moeten zijn ‘Herdenken, terugdenken, vooruitdenken’. Herlees eventueel ook desteronline.nl/denk-na-over-de-herdenkingen

Hugo Verbrugh


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.