Vandaag is de laatste dag van dit jaar waarop een papieren Ster verschijnt. Als het vandaag bijna vijf uur is, doet zich een uniek bijzonder kantelmoment voor. Enerzijds heeft dit moment kosmische dimensies,  anderzijds zal niemand het, zodra het voorbij zal zijn, opgemerkt hebben. Ik vermijd de spoiler die nu voor de hand ligt, en begin een eindje terug. ‘Het huidige gevoel van chaos en onbehagen heeft alles te maken met de overgang naar een nieuw tijdperk.’  Dat stelt onze gebiedsgenoot Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde aan de EUR. ‘Hoe gaan we daarmee om? Koppel een hoog doel aan iets heel praktisch’, beveelt hij aan.

Een ‘kantelmoment’ lijkt op en verschilt van wat wordt uitgedrukt door ‘kentering’, wending, Wende‘; noteer de ‘ zonnewende’ (Latijn: solstitium oftewel zonnestilstand) oftewel de gebeurtenis waarbij de zon, gezien vanaf de aarde, haar noordelijkste of zuidelijkste positie bereikt.

Nu heb ik mijn bovengenoemde spoiler verklapt. Het moment dat de zon van richting lijkt te veranderen, valt in 2021 VANDAAG, op 21 december om 16.59 uur. Het is de officiële winterzonnewende.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Ik weet menselijkerwijs gesproken zeker dat niemand dat opgemerkt zal hebben. Ik zelf trouwens ook niet. Alles wat hier staat heb ik uit internet bijeengesprokkeld. Maar ik trek mij al die verhalen hierover wel steeds sterker persoonlijk aan. Het punt is dat ik niet alleen steeds ouder word en me steeds ouder ga voelen, wat op zichzelf normaal is aangezien ik al twee jaar geleden mijn best before datum overschreden heb, maar dat ik, als naar mijn mening normaal bijverschijnsel, steeds ‘losser in mijn vel’ kom te zitten. De ritmische bewegingen die mijn lichaam, ziel en geest eendrachtig samen full time uitvoeren, ‘weerklinken’ steeds minder harmonisch in unisono.

Dat is natuurlijk niet verontrustend; dat hoort bij ouder worden. Maar ik heb de laatste jaren óók een steeds sterker spontaan tijdgevoel gekregen. Steeds vaker lukt het me om, als ik overdag (of ook wel ‘s nachts!) wil weten hoe laat het is, ongeveer te voorspellen wat de klok zal aanwijzen. Dat blijkt nu, ontdekte ik al surfend, een soort ‘mechanisme’ te zijn dat ieder mens (en dier en plant) in zich heeft. Zeitgeber heet het: ‘(de) tijd (aan)gever‘. Het is ontdekt door Jürgen Aschoff , een Duitse arts, bioloog en gedragsfysioloog (1913-1998). Samen met Erwin Bünning en Colin Pittendrigh wordt hij beschouwd als medeoprichter van het veld van de chronobiologie. Mijn voornaamste nieuwejaarsvoornemen is om hieraan verder te werken. Maar eerst wil ik als slotakkoord van het oude jaar dit nog even kwijt:

Mijn stukje voor De Ster van deze week had ik al geschreven voordat Rutte, Van Dissel en De Jonge op zaterdagavond 18 december op hun persconferentie kwamen melden dat als reactie op de komst van het omikronvirus nu vrijwel onmiddellijk heel Nederland in een soort macro-lockdown ongeveer totaal op slot zou gaan. Die aankondiging inspireerde mij in de nacht van 18 op 19 december tot een aanvulling die nu volgt. Die gaat over iets dat mij ieder jaar in deze donkere dagen voor kerstmis telkens weer opvalt: de collectieve obsessie om als de dood te zwijgen over de gebeurtenis die van oudsher herdacht wordt in de nacht van 24 op 25 december, namelijk de geboorte van de op afstand meest invloedrijke mens uit de wereldgeschiedenis. De mensen en instituties die de agenda van het publieke debat beheren, doen alles was ze kunnen om de herinnering dááraan te verdelgen. Een mooie ironie van de actuele geschiedenis maakt overigens dat de aanbevelingen die Rutte, Van Dissel en De Jonge deden wellicht hier en daar als onbedoeld neveneffect zullen hebben dat juist dit jaar toch nog iets van die traditie tot nieuw leven zal komen. ‘Stáák nu enige tijd uw massale feestgedruis’, vul ik aan op wat de drie heren ons afgelopen zaterdagavond voorhielden. ‘Kom alleen met enkele intimi samen, en beleef in de bijzondere sociale situatie van kerstmis anno 2021 de Twaalf Heilige Nachten tussen Kerstavond en Driekoningen.

Hugo Verbrugh


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.