Een verjaardagstaart voor de zgn. antroposofische geneeskunde

De tijden veranderen en wij veranderen met hen, en dat lijkt de laatste tijd steeds sneller te gaan. Ons millennium is amper 3×7 = 21 jaar bezig, maar mijn onderwerp van deze week ziet er totaal anders uit dan het er in 1999 uitzag. In de kwarteeuw daarvoor, was heel veel anders.

Ik neem de lezer mee terug naar 1976. Toen veranderde in Nederland iets. Bij Uitgeverij Ankh-Hermes in Deventer verscheen het boek ‘Geneeswijzen in Nederland: handboek complementaire behandelwijzen voor professionals’  van Paul van Dijk, huisarts in Zaltbommel. Na de eerste uitgave is het meermaals volledig herzien en heruitgegeven, en het is nog steeds gewoon leverbaar, al betwijfel ik of ook maar één boekhandel het in voorraad heeft. Trefwoord was toen ‘Alternatieve geneeswijzen’. Even terzijde: is het nog steeds courant? Ik zou het niet durven zeggen … “Het is één grote chaos en alles wat je zegt, draagt bij aan die chaos“, citeer ik Kees van Kooten in Trouw van 18 september, met vetdruk van mij …

Paul van Dijk (*1947) was – nee, is – volgens mij is hij still alive and kicking – een bijzonder mens. Hij werd algemeen erkend als een uitzonderlijk wijze en erudiete deskundige inzake praktisch alles wat in die tijd onder ‘alternatief’ bijeengeveegd werd. Ik heb hem een paar maal ontmoet en heb hem vaak horen zeggen: ‘Die antroposofische geneeskunde is in feite het enige echt fundamenteel andere, “alternatieve” medische systeem dat nu in Nederland bestaat’. Of hij dat oordeel ooit ergens gepubliceerd heeft, weet ik niet, maar hij had en heeft nog steeds zonder meer gelijk.

Afbeelding: De zogenaamde antroposofische geneeskunde is ook een verzameling medisch-biologische basisvakken op basis van een alternatief paradigma. In de antroposofische visie op de beweging van het bloed in het lichaam is het hart geen pomp maar een regulatieorgaan. Hoe dat werkt, wordt verbeeld in het model van de ‘hydraulische ram’:

Links is een waterreservoir getekend waarin een grote, en dus zware, hoeveelheid water. Dit water kan vrij wegstromen (in de tekening naar rechts), maar stuit bij V2 op een ventiel. Dit ventiel kan men (evenals de hele rest van de constructie) zo laten werken dat het ritmisch pulserend omhoog gedrukt wordt (en daardoor het water in de richting van ‘wk’ laat stromen), en door de kracht van het water dat bij de vorige ‘puls’ in ‘wk’ is gestroomd weer omlaag wordt gedrukt (waardoor het water uit het reservoir verder naar rechts stroomt). Daar ontmoet het water het ventiel V1 en daar wordt de ritmische ‘puls’ van V2 ‘opgevangen’ en gecoördineerd, met als effect dat een ritmisch alternerende beweging van het water ontstaat: het ene moment ‘ontsnapt’ water bij V1, het volgende moment wordt het door zijn eigen stromingsenergie omhoog gestuwd bij V2. Dan drukt het door zijn eigen gewicht het ventiel V2 weer dicht, waardoor het weer verder naar rechts stroomt enzovoort. (H.V.)

Ik krijg dan ook opnieuw gemengde gevoelens als ik dit bericht lees over wat mijn sofische kunstbroeders (m/v) volgende zaterdag over een week gaan doen:

”In ruim honderd jaar tijd is de vruchtbaarheid van de antroposofische geneeskunde ruimschoots gebleken. Wat in 1920 begon met een cursus over antroposofische gezondheidszorg voor artsen,  is inmiddels uitgegroeid tot een wereldwijde antroposofisch-medische beweging met artsen, verpleegkundigen, therapeuten, klinieken, opleidingen en patiëntenverenigingen. Een echte viering van het 100-jarig bestaan kon in 2020 niet plaatsvinden vanwege de coronacrisis. Dat wordt dit jaar goedgemaakt op het Herfstcongres, dat op 2 oktober 2021 plaatsvindt. Dit jaarlijkse symposium voor professionals in de antroposofische gezondheidszorg staat dit jaar geheel in het teken van 100 jaar antroposofische geneeskunde. Uiteraard met een kaarsje erbij op de verjaardagstaart. Het symposium is bedoeld voor professionals die werkzaam zijn in de antroposofische zorg, maar staat ook open voor overige geïnteresseerden. Je kunt het zien als een goede mogelijkheid om kennis te maken met de antroposofische geneeskunde. Het symposium heeft een plenaire opzet – er zijn dus geen werkgroepen. Speciale gast is dit jaar Michaela Glöckler, arts, kinderarts en auteur van (naast veel andere boeken en publicaties)  ‘De coronacrisis vanuit medisch oogpunt’. Zij stond ruim twintig jaar aan het hoofd van de Medische Sectie in Dornach. Andere sprekers zijn: Ed Taylor (auteur) over de samenwerking van Rudolf Steiner met Ita Wegman, Christina van Tellingen (arts, auteur) over karakteristieke aspecten vanuit 101 jaar antroposofische geneeskunde en Xandor Koesen-York (spreektherapeut) over de mogelijkheden om zelf actief bij te dragen aan je eigen gezondheid. Het symposium vindt plaats op 2 oktober 2021 in het Geert Groote College in Amsterdam en kan ook online als webinar worden gevolgd. Kijk voor meer informatie en aanmelden op herfstcongres.nl/programma”

Ik onderbouw de gemengdheid van mijn gevoelens met twee commentaren.

Het eerste is een correctie op het bericht. 101 jaar geleden gaf Steiner NIET een ‘cursus over antroposofische gezondheidszorg’ voor artsen. Van 21 maart t/m 9 april 1920 hield Steiner twintig voordrachten voor een paar dozijn artsen en ouderejaars studenten geneeskunde over alle mogelijke aspecten van de geneeskunde als geheel. In de later gedrukte versie komt het woord ‘antroposofisch’ nauwelijks voor, en zeker niet in de zin waarin het nu gangbaar is. Om die reden duid ik dit altijd aan als ‘zgn’ = ‘zogenaamde antroposofische geneeskunde’. Het leidmotief van de cursus was het streven naar een ‘nieuwe “intuïtieve” (dat woord komt 18 keer voor) geneeskunde’. Mijn tweede commentaar staat bij het plaatje (ontleend aan Steiner Werken en Voordrachten GA 312, 1996, uit voorraad leverbaar door bol.com).

Hugo Verbrugh

Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)