Twee weken geleden kwamen de ministers Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, VVD) en Van der Steur (Veiligheid en Justitie, VVD), met het bericht dat ze een einde wilden maken aan de ‘onduidelijkheid rond het levenseinde’. Met hun ‘Voltooid leven’-plan waren ze even in het nieuws. Vorige week schreef ik erover op de site van De Ster. Het voornemen van de beide ministers was toen al vrijwel verdwenen uit de publiciteit.

Maar pas op! In de media hadden toen al heel wat mensen instemming betuigd met het plan. Dat vraagt ernstige aandacht, want tegenwoordig geldt dat als mensen iets willen, het ook moet kunnen. Langs die maatstaf gemeten, zijn de beide ministers hier dus uiterst eigentijds bezig. Het is dan ook best aannemelijk, dat hun plan gewoon uitgevoerd gaat worden. En volgens de zelfde maatstaf die realisering van het plan van de beide ministers aannemelijk maakt, zijn feitenvrije politiek, waarheidsvrije wetenschap en werkelijkheidsvrije journalistiek even ‘eigentijds’. In overeenstemming daarmee is in de media dan ook zorgvuldig doodgezwegen dat het in het plan om niets minder gaat dan om legalisering van een speciale vorm van moord met voorbedachten rade.

De ‘ernstige aandacht’ die nodig is, vraagt dus allereerst om een andere maatstaf, anders praten we alleen voor de vaak. Een andere maatstaf vind ik in een oude wijsheid. De tijden veranderen wij veranderen met hen, de tijdgeest verandert, alles verandert. Inhoud en strekking van wat wij wel en niet weten, en, vooral, van wat we (1) wel en niet kunnen weten, (2) menen dat we wel, respectievelijk niet kunnen weten, en (3) willen weten, veranderen.

Vooral verandert alles wat we wel en niet weten, kunnen en/of willen weten over leven en dood. Twee grote concrete veranderingen, beide vanaf midden vorige eeuw, zetten de toon.

De ene verandering is de cognitieve revolutie. De opkomst van de computer en het idee van artificial intelligence omstreeks 1970 vroegen om een nieuw begrip voor de samenhang van alles wat met kennis te maken heeft, inclusief begeleidende gevoelens en pragmatische effectiviteit van de kennis oftewel inzicht in de toepasbaarheid. Dat werd cognition. Dat nieuwe begrip bracht een wetenschappelijke en filosofische revolutie op gang die sindsdien wereldwijd door alle instituties gaat die met kennis en weten te maken hebben. Twee aspecten van die cognitieve revolutie die van belang zijn voor mijn verhaal, zijn het inzicht (1) dat het niet zinvol is om op voorhand te stellen dat we over dit-of-dat nooit iets zullen kunnen weten, en (2) dat wij de wereld daadwerkelijk veranderen louter door onze cognitieve activiteit. De enige voorwaarde is dat wij met voldoende grote aantallen eensgezind handelen. Vandaar de immense betekenis van de media in deze tijd.

De andere verandering vanaf omstreeks 1970 is de uitwerking van de zogenaamde BijnaDoodErvaring. Die heeft een einde gemaakt aan het vorige-eeuwse dogma van het ‘agnosticisme’ [= de stelling dat wij ten principale niets kunnen weten over wat ‘hierna’ komt]. Dat is gewoon onjuist gebleken. Over wat we zullen meemaken als ons lichaam het heeft begeven, wordt gaandeweg steeds meer bekend. En over één bijzonderheid daarvan hebben talloze mensen al indringende kennis opgedaan en medegedeeld. Klik op google ‘zelfmoord’ in, en je hebt, als je het durft te weten, binnen enkele minuten ruimschoots voldoende informatie om te weten dat je dàt nooit moet doen. Met of zonder succes: het loopt altijd verkeerd af.

Is er dan geen enkele hoop voor mensen die menen dat hun leven ‘voltooid’ is? Jawel, die is er wèl. Hij heet ‘endura’. Dat is het klassieke woord voor versterving, de vrijwillige hongerdood.endura-jeune-suicide

Willem Metz, tijdens de hongerwinter huisarts in Rotterdam, schreef hierover: ‘Als ik ooit in die situatie [dat ik echt dood wil] kom, zal ik weigeren een ander met mijn dood te belasten, maar zelf het besluit tot hongeren nemen. Het biedt de gelegenheid op volwaardige wijze tijdig afscheid te nemen, want het leven wordt de vrijwillig hongerende niet ontnomen, hij legt het leven af: en dat is menselijk sterven.’

Een halve eeuw later promoveerde de toen 80jarige farmaceut S.A. (Jeanine) Pikaar in Utrecht op een historische reconstructie van deze bijzondere vorm van de ars moriendi (= stervenskunst).

Wie een plan als dit ‘Voltooid leven’ promoot zonder erbij te vermelden wat ik hier samenvat, maakt zich schuldig aan laakbaar onjuiste voorlichting.

Hugo Verbrugh

Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
[wysija_form id=”1″]