Afgelopen zaterdag had de NRC een column van Tommy Wieringa die bijzondere aandacht verdient. De aanhef voorspelt al weinig goeds: ‘Désanne van Brederode schreef onlangs in Trouw een inzichtelijk essay over de schaduwzijden van de antroposofie (Zie trouw.nl/religie-filosofie/desanne-van-brederode-is-verbijsterd-corona-drijft-antroposofen-in-extreemrechtse-armen, voeg ik toe). Van Brederode, schrijver en zelf antroposoof, verbaasde zich erover dat zoveel antroposofen zich in coronatijd gevoelig toonden voor complottheorieën en nepnieuws. … Van Brederode was teleurgesteld, ze had duidelijk meer verwacht van haar geloofsgenoten.’

En dan komt het: ‘Mij verbaasde het niet. Wantrouwen jegens de wetenschap, esoterische gevoeligheid en occulte dwalingen zitten nu eenmaal in de antroposofische leer ingebakken’, noteert Wieringa.

Mij verbaast het niet dat Wieringa zo schrijft. Hij heeft een unieke tweeslachtige relatie met de antroposofie; ik heb er eerder over geschreven, zie desteronline.nl/tommy-wieringa-columnist-nrc-ademt-zuiver-de-geest-van-rudolf-steiner/#comment-17682.

Tommy Wieringa. Bron: Wikimedia Commons

Maar wat 8 mei in de NRC stond, is een ander verhaal. Ik documenteer mijn oordeel aan één passage:
‘In haar essay merkte Van Brederode op dat in Duitsland antroposofen onlangs samen met extreemrechts demonstreerden tegen de coronamaatregelen. Hun argumenten waren niet van elkaar te onderscheiden. Het was een ontmoeting van oude bekenden: nazi-kopstukken als Rudolf Hess en Heinrich Himmler herkenden in Rudolf Steiner al een geestverwant, met zijn theorieën over raszuiverheid, esoterische geneeskunst en biologisch-dynamische landbouw. In 1933 begon Steiners toegewijde metgezel Erhard Bartsch een biologisch-dynamische vereniging onder protectie van Hess. Het Blut und Boden van de nazi’s sloot naadloos aan bij de mystiek-romantische band tussen ziel en grond van de antroposofie. De door Bartsch beheerde firma Demeter leverde aan het Rudolf Hess-ziekenhuis. In Dachau en andere kampen beheerde de SS biologisch-dynamische proefboerderijen. Niets fascistisch is de antroposofie kortom vreemd. Ik zal aan de groene vingers van de SS denken als ik nog eens peultjes van Demeter koop.’

Zó werkt Tommy Wieringa. Met nietsontziende zelfverzekerdheid verkondigen wat je meent te weten, zonder enige argumentatie of discussie. Ik ga dan ook niet proberen een inhoudelijke reactie te schrijven.

Iets anders moet wel. De NRC heeft algemeen expliciet de status van een kwaliteitskrant. Een van de kenmerken van zo’n krant is dat columnisten in hoge mate vrij zijn. Maar er is ook de functie van eindredacteur. Die stuurt onder meer columnisten aan. En als een columnist schrijft over een onderwerp waar hij persoonlijk intens bij betrokken is, wordt de eindredacteur even alert. Met name controleert hij dan of er geen feitelijke onjuistheden in de tekst staan. En dat is hier in veel opzichten helemaal fout gegaan. Rudolf Hess probeerde te bemiddelen tussen antroposofie en nazisme, Heinrich Himmler was een bezeten tegenstander van zowel de antroposofie als van zijn mede-nazi’s die bepleitten dat antroposofie en nationaal-socialisme konden samengaan, en met Erhard Bartsch ligt het genuanceerder dan Wieringa hier aanduidt. Over hem is onder meer bekend dat hij ‘wurde, unter anderem mit der Begründung Sabotagezweimal im Gestapo-Gefängnis am Alexanderplatz in Berlin inhaftiert.’ Dat en nog veel meer is te vinden in het boek van Uwe Werner ‘Anthroposophie in der Zeit des Nationalsozialismus (1933-1945), R.Oldenburg Verlag, München 1999, 473 bladzijden.

In mijn jonge jaren had de Nieuwe Rotterdamsche Courant de reputatie een betrouwbaar medium te zijn. Die reputatie lijkt nu herzien te moeten worden.

Hugo Verbrugh


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.