Vorige week schreef ik hier over de toespraak van Koning Willem-Alexander op 4 mei – over hoe hij nog moest verwerken dat zijn overgrootmoeder Koningin Wilhelmina in haar radio-toespraken tijdens de oorlog, bijna niets had gezegd over het speciale lot van de joden tijdens de Duitse bezetting: desteronline.nl/wat-doet-een-republikein-op-bevrijdingsdag. Ik verwees naar commentaren op die toespraak in de media in de volgende dagen. De ruimere strekking van die toespraak en deze volgende commentaren zijn intussen een deel van mijn leven geworden. ‘Koningin Wilhelmina kon vóór 1945 niet weten wat met de joden gebeurde’, ben ik mij gaan realiseren. ‘De holocaust viel feitelijk buiten het normale menselijke voorstellingsvermogen zoals dat in die tijd bij nagenoeg iedereen functioneerde.’ De aanhangers van Hitler waren de grote uitzondering op die regel.
Vandaag kom ik terug op dat begrip. In het Duits is het als Vorstellungsvermögen een bekend begrip in de filosofie en psychologie. Het heeft ruim twee dozijn vindplaatsen in het grote filosofische woordenboek van Ritter. Dat legitimeert mij om het gegeven dat niemand zich kon voorstellen wat in nazi-Duitsland en in de door nazi-Duitsland bezette landen gebeurde, te karakteriseren als een wetenschappelijk feit. Het normale menselijke voorstellingsvermogen is een item in het cognitieve paradigma, het ‘denkraam’ waarin wij de grondslagen beschrijven van wat wij weten en kunnen weten. In dit paradigma heeft dit begrip een vaste plaats.
Sandra Scheeres, wethouder van jeugdzaken in Berlijn. Bron: Wikimedia Commons.
Vandaag ga ik dit begrip toepassen op een totaal ander verschijnsel: sexueel misbruik van kinderen. Vorige week kwam een praktisch onvoorstelbaar (!) verhaal hierover in de publiciteit. 18 november schreef Trouw erover. ‘In de laatste decennia van de vorige eeuw zijn in Berlijn kwetsbare kinderen in huis geplaatst bij pedoseksuelen. Dat heeft de universiteit van Hildesheim ontdekt. Het instituut handelde op advies van een invloedrijke psycholoog, Helmut Kentler, die de chef was van het pedagogische instituut van Berlijn, een gemeentelijke instelling. Volgens Kentler, die er een aantal keer openlijk over heeft gepubliceerd, zouden de plaatsingen voor beide partijen heilzaam zijn. Hij is in 2008 overleden. Begin deze week maakte de wethouder van jeugdzaken in Berlijn, Sandra Scheeres, bekend dat slachtoffers van Kentler zich bij haar kunnen melden en dat zij recht hebben op een schadevergoeding. Op hoeveel slachtoffers ze moet rekenen, is niet
bekend. De onderzoekers van de Hildesheimer universiteit kennen zeker tien gevallen van kwetsbare jongens die bij een pedoseksuele man werden geplaatst, maar het is goed mogelijk dat het er meer waren. … Ook in 1970 was seks tussen volwassenen en kinderen verboden. Toch werd daar jarenlang door Kentler juist op ingezet. De psycholoog die het bedacht, noemde het zelf het Kentler-experiment. Hij schreef in 1989 in zeer positieve bewoordingen over de resultaten die hij had behaald: hoe hij jonge weglopers, vaak aan de drugs en dakloos, weer vastigheid wist te geven bij een drietal veroordeelde pedoseksuelen, die elkaar uit de gevangenis kenden. Het zou de mannen de mogelijkheid geven te leren hoe ze echt voor iemand moesten zorgen en de kinderen zouden liefde leren kennen.’
Absoluut nieuw is dit niet. Uit Wikipedia haal ik: ‘In de jaren zeventig zette dr. Edward Brongersma (van 1963 tot 1977 lid van de Eerste Kamer) zich in voor de verlaging van de minimumleeftijd voor seksuele contacten. Dr. Theo Sandfort publiceerde de onderzoeken Jongens over vriendschap en seks met mannen (1986) en Het belang van de ervaring (1988), waarin zijn conclusie was dat homoseksuele pedofiele contacten niet in alle gevallen schadelijk zijn voor het kind. Vergelijkbare conclusies werden getrokken door de Amerikaanse wetenschappers R. Bauserman, B. Rind en Ph. Tromovitch die een meta-analyse uitvoerden van bekende gegevens over seksuele ervaringen van jongens met mannen. Dit rapport werd door het Amerikaanse House of Congress formeel afgekeurd, wat tot heftige wetenschappelijke en morele discussies leidde.’
Aan de naam ‘Theo Sandfort’ bewaar ik zelf nog vaag enkele herinneringen. Van een site over Brongersma haal ik: ‘… Onderzoeksjournalist Gideon van Aartsen onthulde in het blootblad Penthouse van februari 1997 … (hoe) mannen met titels die deze vunzigheid onder het mom van wetenschap goedpraten. Penthouse ontdekte onvermoede banden tussen de Universiteit Utrecht en duistere netwerken van kinderverkrachters. Spin in het web is de sociaal-psycholoog Theo Sandfort. Deze onderzoeker waagde het om enige nuance aan te brengen in de gedachte dat alle seks met kinderen en jongeren misbruik is. … (Het) artikel in Penthouse was voor de Universiteit Utrecht en Sandfort aanleiding voor een gang naar de rechtbank. Op 25 februari jl. volgde de uitspraak. […] … Lezing van de artikelen van Sandfort wijst uit “dat Sandfort (…) de opvatting huldigt dat seksuele handelingen tussen volwassenen en minderjarige kinderen niet per definitie hetzelfde zijn als misbruik van, en schadelijk zijn voor die minderjarigen. Deze opvatting, hoewel controversieel, is in de lijn met de resultaten van de in de tachtiger jaren door hem verrichte onderzoeken.” De stelling in Penthouse dat de artikelen van Sandfort geen enkel wetenschappelijk gehalte zouden hebben kan volgens de rechter daarom niet slagen. […]… In Trouw zegt de woordvoerder van de universiteit dat de uitspraak van de rechtbank volgens hem duidelijk heeft gemaakt “dat ook onderzoek van controversiële onderwerpen een taak is van de wetenschap.”‘
Mijn herinneringen gaan over een immense discussie die toen gevoerd is in het tijdschrift van de Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde dat ik destijds bestierde. Het ging over de vraag of een bewering van de strekking ‘Dit-of-dat (in dit geval dus seks tussen volwassenen en kinderen) is soms niet schadelijk’ ooit als een wetenschappelijk feit kan worden gekarakteriseerd.
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
recent commentaar