Als iemand mij vraagt ‘Hoe gaat het met je?’, geef ik sinds enige tijd steevast als antwoord ‘wisselend’. Daarop volgt dan altijd een bijzonder moment. De ander kijkt me aan, en ik ‘hoor’ virtueel iets als ‘wat bedoel je daarmee?’ Heel even reageer ik alleen non-verbaal, met GLOUM (Gebaren- en Lichaams-taal, Oogcontact, Uitstraling, Mimiek), en een empathische ‘gestiek’ naar die ander toe; dan leg ik uit: ‘Ik bedoel het letterlijk. Een tijd geleden heb ik iets ontdekt dat ik altijd al een beetje wist zonder het echt te weten. Alles in het leven gaat overal en altijd ritmisch. Adem in, adem uit, je gaat slapen wordt weer wakker, dagen worden langer en weer korter, je wordt jarig en kijkt achteruit en vooruit, je gaat dood en komt weer terug; hoe dit allemaal uiteindelijk zal eindigen is NU even niet aan de orde; ik doe NU alleen twee maal een stap terug.
De eerste stap is naar 29 april 2015 bij ons thuis in Kralingen: zie desteronline.nl/wat-doet-een-republikein-op-koningsdag.
De tweede stap is naar 4 mei begin van de avond op de Dam in Amsterdam; ik schreef erover op De Ster Online van 12 mei: desteronline.nl/wederopbouw-revisited. Ik was daar niet live bij; alle informatie waarover ik rapporteer, heb ik van de media. Hier en nu borduur ik voort op wat 4 mei gebeurde. Bij wijze van leeswaarschuwing: ik doe het in de traditie van de Vertelschool oftewel storytelling oftewel onversneden in mijn eigen woorden (ook dat aspect van mijn verhaal heeft zijn voorgeschiedenisje in De Ster: desteronline.nl/herinneringen-tussen-feit-en-fictie).
Het was de vooravond van ‘Bevrijdingsdag, de Nederlandse nationale feestdag op 5 mei waarop jaarlijks de bevrijding van de Duitse bezetting in Nederland in 1945 wordt gevierd. Nederland staat op 5 mei ook stil bij de grote waarde van vrijheid, democratie en mensenrechten. In 2020 zou de viering in het teken van “75 jaar Vrijheid” staan, maar deze werd afgelast vanwege de coronapandemie’ (zo staat het in Wikipedia). ‘Afgelast’ is niet helemaal correct, dunkt me. De viering was fundamenteel anders dan ooit eerder, en de Dam was niet, zoals anders altijd, spectaculair overvol, maar sensationeel leeg.
Minstens drie andere bijzonderheden waren ook anders dan alle andere jaren.
- Het was ook de afsluiting van het ‘4/5 mei ’75 Herdenkingsjaar’. Komende jaren zullen merkbaar minder veteranen en andere overlevenden kunnen deelnemen.
- Koning Willem Alexander zelf hield (als enige) een toespraak.
- Het (naar mijn oordeel) op afstand belangrijkste wat hij zei was van een spiritueel-filosofische en profetische betekenis als ik zelden iemand (laat staan een koning of een staatshoofd in het algemeen en al helemaal nooit een politicus) heb horen debiteren (in de geschiedenis zijn sporadisch min of meer verwante voorbeelden te vinden). Hij bracht ter sprake (herinner u mijn ‘leeswaarschuwing’ hierboven) dat hij zich was gaan afvragen in hoeverre zijn overgrootmoeder Wilhelmina (1880-1962; koningin van 1890/1898-1948) in haar radiotoespraken vanuit Londen waar zij tijdens de Duitse bezetting verbleef, zich op, achteraf bezien eigenlijk als enigszins laakbaar te beoordelen, afstandelijke manier heeft uitgedrukt over het lot van de gedeporteerde en vermoorde joden. Twee argumenten noemde de koning in dit verband: (1) Koningin Wilhelmina wilde vooral de eenheid en eensgezindheid van de Nederlanders allemaal samen beklemtonen. (2) Zij wist niet alleen niet wat er gebeurde, zoals behalve de miljoenen direct betrokkenen eigenlijk niemand echt precies wist wat er gebeurde, maar zou zich dit ook niet hebben kunnen voorstellen, zoals ook nu nog, hoewel de feiten met steeds grotere nadruk en duidelijkheid in de media getoond zijn en nog steeds worden, eigenlijk niemand zich concreet kan voorstellen dat dit mogelijk kon worden.
Koningin Wilhelmina spreekt tot het volk via Radio Oranje. Bron: Wikimedia Commons – Nationaal Archief.
Over dat laatste gaat mijn stukje vandaag eigenlijk: over de vraag wat, hoeveel wij ons kunnen voorstellen. Eigenlijk is dit stukje een speciale echo van wat ik vorige week hier schreef. ‘We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk. Een cruciaal kantelmoment in de geschiedenis van de mensheid’; het citaat komt van transitie-specialist Jan Rotmans: desteronline.nl/postzegel-en-daaromtrent
Een heel andere, veel langer geleden relevant, maar nogal speculatief citaat komt van Plato (ca. 400 v.C.). In zijn dialoog ‘De Staat’ zegt iemand: ‘Zolang ofwel wijsgeren geen koningen zijn in hun land, ofwel zij, die nu de titel van koningen of machthebbers dragen, geen echte en volwaardige wijsgeren zijn; zolang de politieke macht niet in éénzelfde persoon samenvalt met de filosofie; en zolang aan de menigvuldige naturen die nu een van beide zonder de andere nastreven, niet met geweld de weg wordt versperd – zolang ook, mijn waarde Glauco, komt er geen eind aan de kwalen die de staten, ja, naar ik meen, de gehele mensheid, teisteren.’
Voor het eerst sinds meer dan een eeuw heeft Nederland weer een koning. Is het denkbaar dat die nu het boegbeeld wordt van een brede maatschappelijke beweging voor praktisch-toegepast filosofische actie over de vraag ‘Wat voor voorstellingen kunnen en willen wij ons maken over de wereld als de corona-pandemie bedwongen is?’
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
Trackbacks/Pingbacks