Vorige week woensdag had Jamal Ouariachi een column in Trouw over ‘koninklijke stervelingen’. De aanleiding was een actueel moment. ‘Zestig jaar na het einde van het Belgische koloniale bewind in Congo en ruim honderdtien jaar na de dood van het koninklijke monster Leopold II betuigde koning Filip van België gisteren per brief zijn spijt aan de Congolese president Félix Tshisekedi’ en meteen in de volgende regel ging het over ons Nederlandse koningshuis. ‘Ik moest denken aan de toespraak van koning Willem-Alexander tijdens de Nationale Dodenherdenking’, vervolgde Ourariachi. ‘Als eerste lid van het koningshuis in vijfenzeventig jaar refereerde hij aan de rol die zijn overgrootmoeder, Wilhelmina, tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft gespeeld, of liever: nagelaten heeft te spelen. Onvergelijkbaar met de misdaden van Leopold II, ja, maar het principe is hetzelfde: nazaat verontschuldigt zich publiekelijk voor gedrag van voorouder. Een koning is een instituut maar ook een mens. Een Duitse twintiger van nu kun je de gruweldaden van de nazi’s niet kwalijk nemen, een hedendaagse Nederlandse zakenman draagt geen verantwoordelijkheid voor de misdaden van VOC-zakenlieden in de zeventiende eeuw.’ Ook ik moest daar weer aan denken: zie desteronline.nl/wat-doet-een-republikein-op-bevrijdingsdag En nu bedenk ik dat ‘het principe NIET hetzelfde is. Willem-Alexander (* 1967) kon spreken over ‘mijn overgrootmoeder’ († 1962). Voor zover ik via een genealogisch overzicht wijs kon worden uit de opeenvolgende koningen der Belgen, zou koning Filip (* 1960) niet kunnen spreken over ‘zijn (bet-bet-?-over…)grootvader’ († 1909). Onze koning daarentegen kan en zal best wel uit de eerste hand van zijn moeder Beatrix (* 1938) en grootmoeder Juliana († 2004) gehoord hebben over zijn overgrootmoeder. Dat de Belgische Koning evenzo rechtstreeks verhalen heeft gehoord over Leopold II kan ik mij, voor zover ik die genealogie begrijp, niet voorstellen. Een veel ruimere duiding van het verschil vind ik in een motief dat op de modale tijdgenoot als op z’n zachtst gezegd ongerijmd zal overkomen, maar dat in de esoterische traditie serieus genomen wordt, en dat mij persoonlijk in elk geval erg dierbaar is: ‘Kinderen kiezen uit bij welke ouders ze geboren willen worden’.
In een onversneden vrijblijvend gedachtenexperiment mijmer ik soms stiekem over een scenario waarin onze koning in zijn voorgeboortelijk bestaan ‘iets’ met Duitsland heeft.
Dan lees ik in Wikipedia over zijn vader, Claus von Amsberg († 2002): ‘Zijn hele leven, tot aan zijn sterfbed toe, bleef hij zich als geboren Duitser medeverantwoordelijk voelen voor de gruwelijkheden tijdens het nazi-regime. Volgens zijn oudste zoon leed hij hier zwaar onder.’ En dan kan ik mij voorstellen dat in deze ruim dertig jaar durende vader-zoon interactie de kiem is gelegd voor de onversneden authenticiteit van wat Willem-Alexander op 4 mei 2020 op de Dam zei.
Als achtergrondinformatie verwijs ik naar (1) desteronline.nl/ingezonden-brief en (2) Wiedergutmachung (lat. restitutio; engl. restitution, reparation; frz. réparation; hebr. Shilumim): Der schillernde Begriff ‹W.› hat in der zweiten Hälfte des 20. Jh. nicht nur im Sprachgebrauch der Bundesrepublik Deutschland Epoche gemacht. Die bis heute währende Herausforderung, durch finanzielle Leistungen an die Opfer der nationalsozialistischen Gewalt und Verfolgung (oder deren Hinterbliebene) die materiellen Folgen geschehenen Unrechts zumindest zu lindern, ist für die deutsche Nachkriegsgesellschaft einer der Hauptanlässe zur Auseinandersetzung mit der unmittelbaren Vergangenheit. In der Diskussion um die Sache wie um den Begriff ‹W.› spiegelt sich ein Stück der politischen Kultur der Nachkriegszeit, ihre gelingenden wie mißlingenden Versuche, die Vergangenheit rechtlich, moralisch-sittlich, politisch und geschichtlich zu ‘bewältigenʼ. Der Terminus ‹W.› bleibt nicht nur wegen seiner Unschärfe umstritten, changiert er doch zwischen der W. eines Schadens und der W. eines Unrechts und beerbt damit die zivil- wie die strafrechtliche Tradition. [Historisches Wörterbuch der Philosophie: Wiedergutmachung. HWPh: Historisches Wörterbuch der Philosophie, S. 50663(vgl. HWPh Bd. 12, S. 734 ff.)]
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
recent commentaar