Wereldwijd kennen wij van oudsher de uitdrukking ‘Horen, zien en zwijgen’.

Die  komt van oorsprong uit de leer van Confucius (551 – 479 v.C. China). Hij zegt tegen zijn leerlingen: “Kijk niet … , luister niet …., spreek niet uit, en richt je niet op wat in strijd is met welvoegelijkheid”.

In Nikko, een stad in het land waar nu olympisch gesport wordt (150 km ten noordoosten van Tokio), is het heiligdom Nikko Toshogu gevestigd. Binnen dit heiligdom bevindt zich een paneel dat drie apen  laat zien met hun handen voor de (1) oren (‘hoor geen kwaad’), (2) ogen (‘zie geen kwaad’), en (3) mond (‘spreek geen kwaad’).  Dit is wat ik benoem als ‘olympische welvoegelijkheid’. ‘Olympische welvoegelijkheid’ is een nieuw begrip. Het betekent iets als ‘gepastheid, zich gedragen volgens ‘Hoe heurt het eigenlijk?’ (≈ een Nederlands televisieprogramma van AVRO/TROS waarin Jort Kelder op zoek ging naar zogenoemde ‘etiquette’ en tradities in Nederland in diverse lagen van de bevolking, maar met name bij de gefortuneerden, bij ‘oud’ en ‘nieuw geld’, bij oude ‘chique families’ en bij de ‘nouveau riche’) in het algemeen. In verband met wat in deze weken in Tokio (Japan) gebeurt, heeft het een bijzondere betekenis.

‘Olympische welvoegelijkheid’ houdt in dat men uitdrukkelijk NIET doet wat in de kop boven dit stukje staat.

Wie zich daar niet aan houdt, zoals ik nu heel even doe, kan kennis nemen van berichten die circuleren als zouden Nederlandse sporters in Tokio corona hebben gekregen. De bedoelde welvoegelijkheid houdt in dat men daar dus NIET over communiceert.

Foto: Christine Haller

Ik doe dat dus verder hier ook niet, kopieer alleen, met enkele wijzigingen en aanvullingen, een deel van mijn column van 19 november 2013 (desteronline.nl/?s=romantische+herinneringen)  ter toelichting bij het plaatje: ‘In 1945/46 verbleef ik een half jaar in het dorpje Ligerz in Zwitserland. Dat ligt op de oever van de Bielersee, het meer van Biel/Bienne (de enige stad in Zwitserland die officieel een tweetalige naam heeft). Ligerz ligt op de grens tussen het Duits- en het Franstalige deel van die streek. Mijn grootouders woonden daar, en een kilometer of zo naar het westen woonden andere familieleden, in La Neuveville. Zo werd het voor mij een alledaagse ervaring dat aan weerszijden van die grens twee talen werden gesproken. En omdat ik er nadien nog vele malen terug geweest ben en er ook nu nog af en toe kom, werd die Frans-Duitse samenhang bijna een beetje een soort deel van mijn leven.

Vele jaren later leerde ik het werk kennen van de Frans-Zwitserse filosoof Jean-Jacques Rousseau (1712-1778). In de loop van zijn zeer bewogen leven woonde hij in 1765 twee maanden op het Île de St. Pierre, de Petersinsel, een (schier)eiland in het Lac de Bienne. Daar maakte hij veel wandelingen en zijn gemoedstoestand daarbij beschreef hij in de ‘Dromerijen van de eenzame wandelaar’, de ‘Rêveries du promeneur solitaire’. In de vijfde van die dromerijen noteert hij dat hij de oevers van het meer van Biel veel ‘romantischer’ vindt dan die van het meer van Genève, die hij van huis uit goed kende.

Herinneringen daaraan kwamen boven toen ik de foto kreeg die hier is afgedrukt. Hij toont hoogwater in dit meer van Biel/Bienne, met, alleen op de rug zichtbaar, ‘le philosophe de La Neuveville‘. Over deze buiten de regio weinig bekende filosoof beeld ik mij nu in dat hij zich Rousseau en de ontdekking (of is het ‘de uitvinding’?) van de romantiek zit te herinneren.

Omdat ik behalve ons Rotterdam, dat al sinds eeuwen zijn ‘philosophe de …’ (Pierre Bayle!) heeft, geen enkele stad ken die ‘zijn’ filosoof heeft (Immanuel Kant (1724-1804) wordt soms ‘de filosoof van Königsberg’ genoemd, maar die stad bestaat niet meer; dat is tegenwoordig Калининград = Kaliningrad), leek het mij wel gevoeglijk dit hier te memoreren. Filosofie is, stel ik hier voor deze gelegenheid, de kunst om alles wat je hoort en ziet WEL te communiceren.

Hugo Verbrugh


Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)

Lees hier de privacyverklaring Hiermee geeft u toestemming om wekelijks een nieuwsbrief te ontvangen.