• Beethovens piano sonates in Pro Rege nog op 8 en 11 oktober

De gerenommeerde pianist Jean-Bernard Pommier speelt nog op 8 en 11 oktober piano sonates van Beethoven. Op 17 en 20 september vonden de eerste twee concerten van een serie van vier plaats. Stichting Muzikc organiseert deze concerten in Pro Rege, Oudedijk 113 te Rotterdam-Kralingen. Naar aanleiding van dit evenement heb ik een afspraak met Pommier bij Codarts, het Rotterdams conservatorium. Als pianodocent is hij daaraan verbonden. Maar het is druk, examentijd. Overal waart de stress van de laatste puntjes op de i door de gangen.

Ik tref Pommier in een leskamer met een aantal van zijn studenten. Er blijkt geen tijd voor een gesprek, maar tot mijn genoegen kan ik wel een tijdje de les bijwonen. Een jonge vrouw speelt Chopin. Virtuoos, maar de piano wil maar niet klinken. Als ze uitgespeeld is, vraagt Pommier wat er aan de hand is. “Ben je bang? Neem je jezelf niet serieus?” De jonge pianiste verschikt zich op de kruk, luistert een moment naar de stilte rond de piano en begint opnieuw. De sterren van de hemel speelt ze. De klank van de piano neemt deze keer overtuigend de ruimte in beslag. Weer een vraag van Pommier. “Wat gebeurde er nu? Wie kan verklaren waarom die piano nu wel wilde klinken?” Hij wacht het antwoord niet af. “Eigenlijk is die vraag niet te beantwoorden,” vervolgt hij. “Er is een dimensie die alles omgeeft. Maar alleen via aandacht kunnen we die dimensie betrekken in ons doen en laten.” Later, als de pianiste haar voorkeur voor een muziekstuk uitdrukt met de woorden: “Ik hou van dat stuk”, volgt weer een karakteristieke opmerking van Pommier: “Ja, de liefde. Daar komt het altijd weer op neer. De liefde maakt alles goed. Maar vergeet niet dat liefde altijd begint met respect.”

Fases
Muziek is voor Jean-Bernard Pommier niet los te denken van het leven zelf. Dat wordt me al snel weer duidelijk als Pommier zich een paar dagen later wel even vrij kan maken voor een gesprek. Natuurlijk gaat het over de uitvoering van de pianosonates van Beethoven. In het werk van Beethoven zijn verschillende fasen van ontwikkeling te onderscheiden. Pommier vertelt dat hij elk van de concerten in Rotterdam heeft samengesteld uit sonates die zo’n verschillende fase representeren. Dit geeft per concert een zo compleet mogelijke afspiegeling van alle aspecten die een rol spelen in Beethovens werk.

Pommier noemt de manier waarop Beethoven muzikale ideeën combineert en presenteert in de muzikale vorm van de piano sonate als opmerkelijke aspecten in zijn werk. Daarbij komt nog dat de sonates voor pianisten bijzonder interessant zijn vanwege de speltechnische uitdagingen die volkomen nieuw waren in de tijd van Beethoven. Als ik doorvraag over de karakteristieke kenmerken in het werk van Beethoven komt het gesprek al snel weer terecht bij meer algemeen menselijke aspecten van het leven die doorklinken in Beethovens muziek. De eeuwige strijd met het lot, het gevecht om te overleven, vraagstukken van vrijheid, het bestaan van God. Zaken waar Beethoven zelf als mens mee worstelde.

pianist Jean-Bernard Pommier

Abstractie
Pommier beaamt zonder aarzeling dat muziek van andere componisten evengoed die betekenis heeft. Elk mens geeft op zijn manier uitdrukking aan die elementaire menselijke vraagstukken. Elke componist doet dat op zijn manier door middel van de muziek. Het is duidelijk dat muziek voor Jean-Bernard Pommier in geen enkel opzicht een abstracte vorm van kunst is, die losstaat van het leven. Muziek vertelt ons evenveel over het leven als bijvoorbeeld literatuur. Pommier: “Abstractie is alleen maar een definitie die altijd wordt geformuleerd in relatie tot iets concreets”.

Cirkel
Het muzikale werkterrein van Jean-Bernard Pommier is breed. Hij geeft soloconcerten als pianist, dirigeert en geeft les. Ik vraag of al deze verschillende manieren van musiceren elkaar beïnvloeden. “Ja en nee”, antwoordt Pommier heel beslist. “Ze zijn verschillend en moeten dat ook zijn, maar tegelijkertijd vullen ze elkaar ook aan omdat de muziek zelf altijd het uitgangspunt is. Maar de muziek moet je toch steeds op een verschillende manier benaderen.” En hij licht toe: “Een dirigent moet zich vooral concentreren op de interactie met musici. Maar als speler richt je je in de eerste plaats meer introspectief op interactie met het instrument. En lesgeven, dat is vooral een heel rijke band met jonge collega’s met wie je alle elementen van de muziek communiceert tijdens de voorbereiding en uitvoering van een muziekstuk. Het maakt de cirkel van het muzikantschap compleet.” “Maar het leven beslist uiteindelijk,” vervolgt Pommier. “Van het leven moet je de mogelijkheden aangereikt krijgen. Wat betreft het lesgeven heb ik altijd wel masterclasses gegeven. Maar voor het eerst in mijn loopbaan heb ik nu een vaste aanstelling als docent bij Codarts. Omdat de mogelijkheid zich voordeed.”

Technologie
Pommier werkte samen met veel grote namen en orkesten in het muzikale tijdperk van de 20e eeuw na 1945. Hij ziet die tijd als een periode waarin de industriële ontwikkeling alles wat het leven te bieden heeft aan kennis en welvaart voor steeds meer mensen toegankelijk maakte. Steeds meer mogelijkheden die het leven te bieden heeft, werden voor steeds meer mensen ontsloten. Ook muziek draagt bij aan een dieper bewustzijn van het leven in al zijn facetten. Musici waren zich bewust van een bemiddelende rol, een missie die ze moesten vervullen. Maar de tijden veranderen. Mensen maken zich bezorgd over de toekomst. Dit heeft niet alleen te maken met het verslechterend economisch klimaat. Los daarvan is er de technologische ontwikkeling die de toekomst onzeker maakt. De technologie heeft nog niet zijn beslag gekregen. Niemand weet precies waar het allemaal op uit zal draaien. Nu zijn het degenen die toegang hebben tot de nieuwe technologie en er mee om weten te gaan, degenen die succes hebben. Als de nieuwe technologie niet toegankelijk gemaakt wordt voor iedereen, schaadt dat het menselijk bestaan. Daarmee wil Pommier niet beweren dat de technologische ontwikkeling moet worden gestopt. Die ontwikkeling is beschaving en beschaving is niets minder dan de geschiedenis van de mensheid. We moeten alleen een nieuwe verhouding vinden ten opzichte van alle veranderingen die de technologie teweeg brengt in ons leven. Maatschappelijk, onderwijskundig, geestelijk. De maatstaf is de mens en zijn verhouding tot het grote geheel van het bestaan. Dat is waar ook muziek uiteindelijk altijd weer over gaat volgens Jean-Bernard Pommier.

Linkse hobby
Het slot van ons gesprek is wat dat betreft luid en duidelijk. Wat is zijn mening over het artistieke klimaat in Nederland, waar de kunst in de politiek maar al te graag wordt afgeschilderd als een ‘linkse hobby’? Heel stellig antwoordt Pommier: “Deze opvatting hoor je niet alleen in Nederland tegenwoordig. En het zegt vooral iets over politici die zo’n uitspraak in de mond nemen. Want politiek hoort te gaan over harmonie. Over het scheppen van voorwaarden voor alle mensen om die harmonie in zichzelf te vinden. Als je verkondigt dat het beste en belangrijkste niet meer is dan een hobby, dan heb je je eigen taak als politicus niet begrepen”.

Béziers
Op veel plaatsen in de wereld werkte Jean-Bernard Pommier als musicus. Maar ook keerde hij altijd terug naar de plaats in Zuid-Frankrijk waar hij geboren is. Hij noemt het maar heel even tijdens ons gesprek. Maar op internet vind ik later informatie over zijn muzikale activiteiten in zijn woonplaats Béziers. Daar is hij de spil van een jaarlijks muziekfestival samen met zijn vrouw, de violiste Olga Martinova. Een you- Tube film toont Pommier als dirigent met zijn ensemble BÉZIERS MUSIKÈ. De rijke traditie van de klassieke muziek wordt hier gevierd. Maar niet met de rug gekeerd naar de wereld waarin we nu leven. Hier wordt een fakkel brandend gehouden om de toekomst bij te lichten.

Op 17 en 20 september gaf Pommier de eerste twee van vier concerten Beethoven Piano Sonates in Pro Rege. De laatste twee Beethoven concerten zullen op 8 en 11 oktober plaatsvinden, wederom in Pro Rege, Oudedijk 113, Rotterdam-Kralingen. De aanvang is steeds 20.00 uur. Zaal open 19.30 uur. Meer informatie over de Beethoven concerten van Jean-Bernard Pommier in Pro Rege: www.muzikc.nl

Muzikale activiteiten van Jean-Bernard Pommier in Béziers: www.bml-theatredesfranciscains.com/accueil.php